7 min Zaman kavramı çocuklara nasıl anlatılır? Çocukların anlayabileceği şekilde zaman kavramı nedir?
Çocukların ne kadar kuvvetli bir merak duygusuna sahip olduğunu çok iyi biliyoruz. Günlük hayatta yetişkinlerin hiç aklına dahi gelmeyen konular, çocuklar için devasa birer merak kaynağı olabiliyor. Elbette her çocuğun merakını gidermek için ilk danışacağı yer ise, ebeveynleri.
Ancak bazen çocuklar öyle sorular soruyor ki yetişkinler dahi ne cevap vereceğini bilemiyor! Günlük hayatta alışkın olduğumuz birçok şey, çocuklar için alışılmadık ve öğrenilmesi gereken kavramlar olabilir. Bu elbette çocuğun bilişsel gelişimi ile de yakından alakalı bir durum. Bu tarz konular arasında öne çıkan bir örnek ise, zaman kavramı.
Zaman kavramı, yaşamımızın temel parçalarından biri. Bizim için zaman gayet doğal olarak geçip gidiyor. Fakat çocuklar için her şey o kadar da basit olmayabilir. Peki siz zaman kavramı hakkında sorular soran bir çocuğa nasıl cevap verebileceğinizi hiç düşündünüz mü?
Bu yazımızı tam da bu konuda sizlere bazı fikirler vermek için hazırladık. Zaman kavramı nedir? Çocuklara zaman kavramını nasıl anlatabiliriz? Bunu yaparken nasıl çocuğumuzu eğlendirebiliriz? Tüm bu soruları hep birlikte cevaplayacağız. Haydi başlayalım!
Çocuklara zaman kavramı nasıl anlatılır?
Her şeyden önce zaman kavramını çocuklara anlatmaya nasıl başlamamız gerektiğini anlamalıyız. Kendi başına oldukça ilginç bir kavram olan zaman kavramı, hem felsefi hem de bilimsel olarak çok farklı şekillerde açıklanıyor. Ancak elbette biz bu ileri seviye açıklamalarla ilgilenmeyeceğiz. Sonuçta zaman kavramını çocuklara anlatmaya çalışıyoruz, üstelik bu karmaşık teorileri günlük hayatımızda da kullanmıyoruz.
Çocuklarla konuşurken “Zaman kavramı nedir?” sorusunu cevaplamanın en iyi yolu, cevabımızı biraz daha somutlaştırarak vermeye çalışmak. Bunun sebebi de soyut düşüncenin çocuklarda nispeten geç gelişen bir beceri olması. Dolayısıyla zaman kavramını çocuklarla anlatırken günlük hayattan örnekler vermek, çocuğun kafasını karıştırmayacağı için iyi bir fikir olur.
Bunu dikkate alarak çocuklara zaman kavramını anlatmak için kullanabileceğiniz bazı yöntemleri derledik. İşte bu yöntemlerin bir listesi:
- Tanıdık kavramlar kullanmak
En temel seviyede, geçmiş-şimdiki zaman-gelecek kavramlarını anlatmak için çocuklara sabah-öğle-akşam, önce-şimdi-sonra ve dün-bugün-yarın gibi sıralamalarla örnek verebilirsiniz. Mesela, “Dün geçmişti, bugün şimdiki zaman, yarın ise gelecek.” gibi bir açıklama, zaman kavramını çocuk için daha anlaşılır kılacaktır.
Aynı zamanda aylar ve mevsimler de çocukların zaman kavramını anlamasına yardımcı olabilir. Örneğin, ayın evrelerinden veya ayların kaç gün sürdüğünden bahsederek çocukların gün ve hafta gibi kavramları da daha iyi anlamasını sağlayabilirsiniz.
- Günlük rutinleri örnek vermek
Zaman kavramını çocuklar için basitleştirerek anlatmanın oldukça iyi bir diğer yolu da, çocuğun kendi günlük yaşantısını bir örnek olarak kullanmak. Mesela çocuğun ne zaman uyandığını, ne zaman yemek yediğini, ne zaman okula gidip döndüğünü ve ne zaman uyuduğunu sıralı bir şekilde anlatarak zaman kavramını somutlaştırabilirsiniz.
Günlük rutinleri anlatmak, çocuklara saatleri öğretmek için de çok iyi bir başlangıç noktasıdır. Çocuk zaten tüm bu aktiviteleri her gün yaptığı için gayet basit bir şekilde sıralamayı anlayacaktır. Siz de tüm bu olup bitenin ne zaman gerçekleşeceğini belirlemek için zaman kavramını kullandığımızı açıklayarak çocuğa zamanı ve saatleri açıklayabilirsiniz.
- Çocukla beraber yaptığınız şeyleri sıralamak
Çocukla birlikte yaptığınız aktiviteleri de önce-şimdi-sonra veya dün-bugün-yarın gibi kavramları açıklamak için örnek olarak kullanabilirsiniz. Mesela, çocuğun ödevi olduğunu ve ödev bitince yemek yiyeceğinizi varsayalım. Böyle bir durumda “Önce ödevini bitirmelisin, sonra yemek yiyeceğiz.” gibi cümlelerle zaman kavramının çocuğun aklında yer edinmesini sağlayabilirsiniz.
Bunu giderek daha büyük zaman aralıklarına da uyarlayabilirsiniz elbette. Örneğin, “Önümüzdeki hafta anneannenlere gideceğiz.” gibi açıklamalarla çocuğun geleceği daha iyi anlamasına yardımcı olabilirsiniz. Çocuk zaman kavramını daha rahat anlamaya başladıkça açıklamalarınıza haftanın günleri ve yıllar gibi farklı zaman ölçütlerini de dahil edebilirsiniz.
- Zamanı görselleştirmek
Son olarak, elbette zaman kavramını açıklamanın en iyi yollarından biri de onu görselleştirmek. Bunu da tabii ki saatlerle yapabiliriz. Bu oldukça iyi bir yöntem, çünkü bu sayede çocuklar zaman kavramını görerek öğrenebiliyor. O halde yazımıza devam etmek için çocuklar için zaman kavramını nasıl görselleştirebileceğimizden biraz daha detaylı bahsedelim.
Çocuklar için zaman kavramı nasıl görselleştirilir?
Dediğimiz gibi, çocukların zaman kavramını öğrenmesinin en iyi yollarından biri görselleştirmek. Zamanı görsel hale getirmenin birden fazla yolu bulunuyor. Bu yöntemlerle birbirinden farklı zaman ölçütlerini de çocuklar için anlaşılabilir hale getirebiliyoruz. Peki bu yöntemler ne olabilir? Hemen açıklayalım!
- Saatler
Zaman kavramını görselleştirmek dediğinde mutlaka aklınıza ilk olarak saatler gelmiştir. Bu gayet normal; sonuçta saat, tam anlamıyla zamanın bir ölçüsü. Biz de bundan faydalanarak çocukların zaman kavramını anlamasına yardımcı olabiliriz.
Çocuklara zaman kavramını anlatmak için saatlerden faydalanacaksanız, bunu daha eğlenceli hale getirmenin birkaç yolu da var! Mesela çocuklara farklı saat çeşitlerini öğreterek veya evinize alarak zaman kavramının nasıl değişik şekillerde görselleştirildiğini öğrenmelerini sağlayabilirsiniz. Bu yalnızca dijital veya analog saatler olmak zorunda değil, örneğin çocuğunuza bir güneş saati de gösterebilirsiniz. Farklı bir fikir olarak, birçok çocuk başucunda ufak bir kum saatini mutlaka çok beğenecektir!
- Takvim
Daha geniş zaman aralıklarını çocuklara anlatmak istediğimizde ise doğal olarak takvim kullanmalıyız. Eğer çocuğunuz sayıları yeterince öğrendiyse odasına asmak veya masasına koymak için şık bir takvim edinebilirsiniz. Ardından takvimdeki özel günleri işaretlemek ve çocuğunuzla beraber geçen günlerin üstünü çizmek, zaman kavramını somutlaştırırken aynı zamanda eğlenceli bir aktivite yapma fırsatı olacaktır!
- Kronometre
Son olarak, zaman kavramını görselleştirmenin bir diğer yolu da kronometre kullanmak. Birçok kronometre yalnızca dakika ve saniyeleri değil, saliseleri dahi gösterebiliyor. Bu en başta çocuk için biraz kafa karıştırıcı olabilir, ancak bir diğer yandan da zamanın akışını sayılarla görebilmek, zaman kavramını anlamayı kolaylaştırabilir de. Kronometre kullanarak çocuklara saliselerin nasıl saniyeleri, saniyelerin de nasıl dakikaları oluşturduğunu görsel bir şekilde anlatabilirsiniz.
Buna ek olarak, kronometre olarak çocuğunuza zaman kavramını anlatmayı bir oyuna da dönüştürebilirsiniz! Örneğin, çocuğun bir yerden diğerine ne kadar hızlı koştuğunu ölçebilir veya yarış yapabilirsiniz. Bu sayede çocuk, zaman kavramına ek olarak bazı süre dilimlerinin nasıl hissettirdiğini de anlayabilir.
Yaş grubuna göre çocuklara zaman kavramı nasıl anlatılır?
Çocuklar için “Zaman kavramı nedir?” sorusunu cevaplarken işinize yarayabilecek bazı genel tavsiyeler bunlardı. Ancak bu soruyu ele alırken unutmamamız gereken bir şey de çocuk gelişimi sürecinin farklı evreleri. Tahmin edebileceğiniz üzere, her yaştaki çocuğa zaman kavramını aynı şekilde anlatamayız. Nispeten küçük yaştaki çocuklar, daha ileri yaştakilere göre daha farklı açıklamalara ihtiyaç duyacaktır.
Peki o halde yaş grubuna göre zaman kavramı nasıl anlatılmalı? Bu soruyu cevaplamak için 4 yaştan 12 yaşa kadar üç grup oluşturduk. İşte bu yaş gruplarına göre zaman kavramını açıklamak için tavsiyelerimiz:
- 3-5 yaş
Bu yaş grubundaki çocuklar, genellikle etraflarında olup biten şeyleri yeni yeni anlamaya başlıyor olur. Bu da demek oluyor ki zaman kavramı gibi soyut bilgileri anlamakta biraz zorluk çekebilirler. Ancak yazımızın buraya kadar olan kısmından da anlayabileceğiniz üzere bu, 3-5 yaş aralığındaki çocuklara zaman kavramını anlatamayacağınız anlamına gelmiyor.
3-5 yaş grubundaki çocuklara zaman kavramını anlatmanın anahtarı, olabildiğince somut ve basit örnekler kullanmak. Saat, dakika gibi ölçütler yerine çocukların daha rahat anlayabileceği, “bir şey olduğu zaman”, “uyku vakti”, “yemek vakti” gibi ifadeler kullanmanız çocuğun zaman kavramını anlamasını kolaylaştıracaktır. Üstelik bu sayede çocuğun yaşı ilerledikçe zaman kavramını daha iyi anlayabilmesi için bir temel de oluşturursunuz.
- 6-8 yaş
6-8 yaş aralığındaki çocukların okula başladıklarını da göz önünde bulundurursak, zaman kavramını daha iyi anlamalarını bekleyebiliriz. Ancak yine de fazla kafa karıştırıcı olmamaya çalışmakta fayda var. Bu yaştaki çocuklara zaman kavramını anlatırken saat gibi görsel unsurlardan olabildiğince faydalanmanızı tavsiye ederiz. Dakika ve saat gibi kelimeler, bu yaş grubundaki çocuklar için daha anlaşılabilir bir hale gelecektir.
- 9-12 yaş
9-12 yaş grubundaki çocuklarda bilişsel gelişim fark edilir şekilde ilerlemiş olur. Bu çocukların soyut düşünmeye başlayabilmesini bekleriz. Dolayısıyla bu yaştaki çocuklara zaman kavramını anlatırken biraz daha soyut unsurlara başvurabilirsiniz. Örneğin bir günün 24 saat olması, artık yıllar, tam tarihler ve zaman dilimleri gibi kavramları bu yaştaki çocuklara anlatarak zaman kavramını daha kapsamlı bir şekilde anlamalarını sağlayabilirsiniz.
Çocuklar için zaman kavramı: Sıkça sorulan sorular
Çocuklar için “Zaman kavramı nedir?” sorusunu cevaplarken aklımızda bulunması gereken anahtar bilgilerden bahsettik. O halde şimdi de yazımızı sonlandırmadan önce bu konuda sıkça sorulan sorulardan bazılarını cevaplayalım:
Zaman kavramı çocuğa nasıl anlatılır?
Zaman kavramını çocuklara anlatırken olabildiğince basitleştirmeye ve somut örnekler vermeye çalışmalıyız. Günlük rutinden veya sabah-öğle-akşam gibi vakitlerden bahsetmek yardımcı olabilir. Aynı zamanda saat ve takvimlerden de faydalanabilirsiniz.
Çocuklar zaman kavramını ne zaman öğrenir?
Çocuklar zaman kavramını bir bütün olarak tek seferde edinmezler. Ancak zaman kavramını en temel seviyede anlamaya 3-5 yaş civarında başlar, biraz daha iyi anlamaya 6-8 yaş aralığında devam eder ve daha geniş kapsamlı olarak 9-12 yaş döneminde anlayabilirler.
Çocuklar saati ne zaman öğrenir?
Çocukların saati öğrenme yaşı, her çocukta farklı olabilir. Bu, zaman kavramını anlama sürecinin bir parçasıdır. Çocuklar dijital saatleri sayılarla beraber 3-5 yaş civarında anlamaya başlayabilirken analog saatleri anlamak için 6-8, kimi zaman da 9-12 yaş grubuna ulaşmaları beklenebilir.
Zaman kavramı nedir okul öncesi?
Okul öncesi çocuklara zamanı anlatırken somut örnekler vermek ve konuyu basitleştirmek gerekir. Saatler ve dakikalar gibi birimlere odaklanmaktansa “bir şey olunca”, “uyku vakti”, “yemek vakti” gibi ifadeler çocuğa yardımcı olabilir. Günlük rutinlerden ve beraber yapılan aktivitelerden de örnekler verilebilir.
Novakid’le tanışın!
Novakid’de çocukların merak edebileceği her türlü konuda anahtar bilgiler veriyoruz. Buna ek olarak, online İngilizce derslerimizde çocukların bol bol oyunla ve eğlenceyle yabancı dil öğrenmesine yardımcı oluyoruz. Eğer sizde çocuğunuzun İngilizceyi yaşayarak öğrenmesini isterseniz ücretsiz deneme dersinizi şimdi alın!
