7 min Çocuklar neden tek başına uyuyamaz? Tek başına uyuyamayan çocuğa ne yapılmalı?
“Çocuğum tek başına uyuyamıyor”, “Bebeğim yatağında uyumuyor”, “Çocuğum yatakta yalnız kalamıyor” gibi şikayetlerde bulunmak, birçok ebeveynin aşina olduğu bir durum. Gece yalnız uyumak istemeyen çocukla uğraşmak, doğal olarak epey yorucu bir aktivite haline geliyor ve ebeveynlerin kafasını kurcalayan büyük bir probleme dönüşüyor.
Bunun bir ebeveyn için ne kadar yorucu olabileceğini çok iyi anlıyoruz. Diğer bir yandan ise, tek başına uyuyamayan çocuğunuza ne yapacağınız konusunda kafanızın epey karışık olabileceğini de biliyoruz. “Çocuğum neden yalnız uyuyamıyor? Onu nasıl yalnız uyumaya alıştırabilirim?” gibi sorular muhtemelen aklınızı kurcalıyor. Merak etmeyin, aradığınız cevapları bulacağınız yerdesiniz.
Öncelikle sorunun arkasındaki sebepleri hep birlikte saptayacağız. Bu sayede çözüme yönelik tavsiyeler vermemizin de yolu açılmış olacak. İşe yarayacağından emin olabileceğiniz çözüm önerilerine böylece ulaşmış olacağız. O halde hemen başlayalım!
Çocukların yalnız uyuyamamasının temel sebepleri
Bir şeyi kesinleştirerek başlayalım: Çocukların tek başına uyuyamaması son derece normal. Sonuçta onlar halen küçük ve her şeyden çok ilgi ile dikkate ihtiyaçları var. Takınmamız gereken tavır da tam olarak bu gerçeğe dayanmalı.
Tabii bu kadar belli bir şeyi kabullenmek sorunu çözmeye yetmiyor.
Etkili bir çözüme ulaşmak istiyorsak daha ileri gidip şu soruyu sormamız gerekiyor: Çocuklar neden özellikle uyumadan önce bu kadar ilgiye ihtiyaç duyuyor?
Çocukların gece maruz kalıp da genellikle gündüz kalmadıkları bir şeyi düşünerek başlayabiliriz: Karanlık. Çocuğun geceleri uyumak istememesinin en olası sebeplerinden biri, şüphesiz ki karanlık korkusudur.
Bir de üstüne çocuk bir korku filmi izlemişse, hayalet gibi şeylerden korkuyorsa veya önünü göremediği için savunmasız hissediyorsa, karanlıkta olmak tüm bu korkuların şiddetini arttıracaktır. Peki bir çocuk korkunca ne yapar? Doğal olarak ebeveynlerine sığınmak ister.
Ebeveynlere sığınmak istemek elbette korku anıyla kısıtlı bir durum da değil. Aslına bakarsanız bir bakıma tüm çocukların doğasında var bu. Bir çocuğun ebeveynleri olmadan kendi kendini idare ettiğini düşünebiliyor musunuz? Ebeveynlerinin yanında olmak, çocuk için kelimenin tam anlamıyla bir ihtiyaç.
Çocuğun, ebeveynin yanında olmadığı zaman hissettiği kaygıya ayrılık kaygısı adı veriliyor. Bu durum, psikologlar tarafından çocuğun gelişiminin doğal bir parçası olarak görülmekte. Psikolog David O’Gready’nin açıkladığı üzere çocuklar, doğduğu andan itibaren kendileriyle ilgilenen kişilere sıkıca bağlanıyor ve haliyle bu bağın aniden koptuğunu zannederlerse oldukça endişeleniyorlar. Bu da gece vakti çocuğun tek başına uyuyamaması olarak dışa yansıyor.
Yani kısaca özetlemek gerekirse çocukların yalnız uyumakta zorlanmasının çok temel ve doğal bir sebebi var: Ebeveynlere bağlılık.
Çocuk gelişiminin uyku durumu üzerindeki etkisi
Çocukların geceleri yalnız uyumak istememesinin arkasında yatan sebepleri anlattık. Gördük ki tek başına uyumak istemeyen çocuklar, aslında son derece doğal kaygılar hissediyorlar. Şimdi ise daha iyi bir anlayış geliştirebilmek adına bir soru soralım: Çocuğun tek başına uyuma kaygısı zamanla nasıl gelişir?
En baştan başlayalım:
Bebeklik (0 – 2 yaş)
Öncelikle bebekliğe kadar geri gitmeliyiz. Bebekler neden uyumak istemez? Açıklayalım:
Yeni doğan bebeklerin fiziksel ihtiyaçları oldukça yoğundur. Bu dönemde çocukların bedenleri üzerindeki kontrolü çok düşüktür, dolayısıyla bebekler geceleri uyumak istemez; öncelikleri her zaman ihtiyaçlarını gidermek olur.
İhtiyaçların yanı sıra, çocukların bu erken dönemde yaşadığı fiziksel gelişimler de uykularını etkileyebilir; örneğin diş çıkarmak. Dolayısıyla eğer “Bebeğim yatağında yatmıyor“, “Bebeğim beşiğinde uyumuyor” gibi şikayetleriniz varsa bunun çocuğunuzun fiziksel kabiliyetleriyle doğrudan bağlantılı olduğunun farkında olmalısınız.
Tüm bunlara ek olarak, az önce bahsettiğimiz ayrılık kaygısının da 6 ila 8 ay arasında gelişmeye başladığı biliniyor.
Erken çocukluk (1 – 3 yaş)
Bebekliğin sonuna yaklaştıkça çocukların zihinsel kabiliyetleri de gelişiyor. Çocuğun, etrafında olup bitene yönelik farkındalığı artmaya başlıyor. Elbette ki bu iyi bir şey, fakat bir de madalyonun öbür yüzü var: Yeni farkındalıklar; yeni korku ve endişeler demek.
Etrafında görmüş olabilecekleri şeylerden dolayı yeni korkular edinen çocuklar, bu korkular sebebiyle geceleri uyumak istemiyor.
Fakat tabii ki her şey korkudan ibaret değil. Genel farkındalığı artan çocuk, eninde sonunda bir şekilde özgür hissetmek de istiyor. Fakat bu kadar küçük bir yaşta olunca ortaya yeni yeni gelişen bağımsızlık isteğiyle ebeveynlerden alışılmış güven ihtiyacını dengeleme sorunu ortaya çıkıyor. Demek oluyor ki çocuk her ne kadar gün içinde bağımsızlığına düşkün şekilde hareket etse de geceleri güvende hissetme ihtiyacı daha ağır basıyor ve tek başına uyuyamıyor.
Okul öncesi dönem (3 – 5 yaş)
Çocuğun zihinsel gelişimi ilerlemeye devam ettikçe hayal gücü de giderek kuvvetleniyor. Az önce bahsettiğimiz durumda olduğu gibi burada da aslında iyi bir şeyle karşı karşıya olsak da istenmeyen yan etkiler de ortaya çıkıyor: Kuvvetli bir hayal gücü, hayali korkulara yol açabiliyor. Haliyle bu dönemde çocukların tek başına uyuyamama sebepleri arasına birçoğumuzun aşina olduğu “hayaletler, öcüler, canavarlar” girebiliyor.
Okul dönemi (6 – 12 yaş)
Nihayetinde çocuk okula yazılıyor ve yeni bir sosyal çevre ediniyor. Yeni sosyal ortamlara girdikçe, bakıcılar dışındaki insanlarla konuşuldukça ve genel olarak iletişim becerileri geliştikçe ayrılık kaygısının azalarak kaybolması beklenir. Dolayısıyla bu dönemde tek başına uyuyamama sorununun doğal çözümüne kavuşma ihtimali yüksektir.
Çocuğu kendi yatağında yatmaya alıştırmak: ne yapabilirim?
Çocukların geceleri tek başına uyumak istememesinin ardında yatan sebepleri ve çocuğun gelişim süreci boyunca nasıl şekillendiklerini açıkladık. Şimdi ise işin uygulama kısmına geçme vakti. Çocuğu tek başına yatmaya alıştırmak için uygulayabileceğiniz birkaç yöntem ve ipucu derledik. Gelin, en yaygın senaryoları sıralayıp çözüm önerilerini inceleyelim:
Çocuğum uyuyana kadar yanında durmamı istiyor!
Bu problem, temelinde bir güvende hissetme problemi. Eğer bu tarz bir şikayetiniz varsa çocuğunuzun güvende hissetmesi için elinizden geleni yapmalısınız. Örneğin sakinleştirici bir hikaye anlatabilirsiniz, en sevdiği peluş oyuncağını verebilirsiniz, veya çocuk karanlıktan korkuyorsa gece lambası alabilir veya koridorun ışığını açık bırakabilirsiniz. Bunları her gece yaparsanız çocuğunuzu tek başına yatmaya alıştırabilirsiniz.
Çocuğum yatağında durmuyor!
Belki de çocuğunuzu bir yere kadar rahatlatmayı başardınız, uyuyacağını hissettiniz ve odadan çıktınız. Ancak aradan çok az zaman geçti ve çocuğunuzun arkanızdan geldiğini fark ettiniz.
Bu durumda çocuğunuzun neden kalktığını belirlemelisiniz. Örneğin, su içmek için kalktıysa uyumadan önce yanına bir bardak su koyabilirsiniz. Tuvalet ihtiyacı içinse yatmadan önce tuvalete gittiğinden emin olmalısınız. Kısacası, çocuğunuz uyumadan önce ihtiyaçlarını tamamen gidereceği bir rutin oluşturabilirsiniz. Fakat eğer güvensiz hissettiği veya korktuğu için kalkıyorsa bir önceki maddeye dönmeniz gerekiyor.
Çocuğum kötü rüyalar gördüğünü söylüyor!
Diyelim ki her şeyi başardınız: Çocuğunuz tek başına uykuya daldı, odadan çıktınız ve peşinizden de gelmedi. Ancak gecenin bir yarısı çocuğunuz bir kabus gördüğünü söyleyerek uyandı ve yine size ihtiyacı var. Ne yapmalıyız?
Olabildiğince hızlı bir şekilde çocuğunuzun yanına gidip onu sakinleştirmelisiniz. Her şeyin iyi olduğunu ve size rüyasını anlatmasını isteyin. Çocuğa rüyaların gerçek olmadığını şefkatle anlatın. Ardından, aşırı uzun bir süre olmamak kaydıyla, uykuya geri dalana kadar çocuğunuzun yanında durup onu rahatlatabilirsiniz.
Çocuklarda kabus görme ile ilgili yazımızı okuyarak bu konuda daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Genel çözüm önerileri
Yukarıdaki senaryolara tam olarak uymayan bir şikayetiniz varsa, geceleri uyumak istemeyen çocuğunuz için sayacağımız genel stratejileri uygulayabilirsiniz:
- Yavaş yavaş alıştırın: Psikolog Eleanor Jones’un da önerdiği gibo küçük adımlarla başlayıp aşama aşama ilerleyebilirsiniz. Örneğin “Çocuğun yatağı nasıl ayrılır?” diye soruyorsanız, öncelikle yatağınızın sadece bir kısmını çocuğunuza ayırabilir, ardından gecenin bir kısmını sizin, bir kısmını kendi yatağında geçirmesini sağlayabilir, en son yatağınızı tamamen ayırabilirsiniz.
- Güvenli bir alan oluşturun: Çocuğunuzun yatak odasını sevdiğinden emin olun. Seveceği şekilde dekore edin, ona rahat bir yastık ve yorgan verin, isteklerini iyi anlayın. Çocuğunuza uyumak için tercih edebileceği bir alan sunun.
- Olumlu pekiştirme: Çocuğunuz tek başına uyuduğunda onu ödüllendirin. Bu sayede yalnız uyumayı iyi şeylerle ilişkilendirecektir. Unutmayın: Yalnız uyumak istemeyen çocuğu asla cezalandırmamalısınız!
Yalnız uyumak istemeyen çocuklar için rutin geliştirmek
Mayo Clinic’te yayımlanan bir araştırmaya göre çocuğunuzu yalnız uyumaya alıştırırken belki de en yardımcı olacak şey, rahatlatıcı bir uyku zamanı rutini geliştirmek. Peki bunu nasıl yapabiliriz? Rutinimize hangi aktiviteleri dahil etmeliyiz?
Genel konuşursak, çocuk yatmadan önce evi sakinleştirmeliyiz. Evde çok ses yapmamalı, fazla hareket etmemeliyiz. Genel olarak bir “yavaşlama” hissiyatı, çocuğun da uykusunu getirecektir.
Rutindeki aktiviteler için ise uykudan önce çocuğa sıcak bir banyo yaptırmak, sakin bir hikaye okumak, sabah giyeceği kıyafetlerini seçtirmek ve fiziksel ihtiyaçlarını gidertmek gibi örnekler ileri sürebiliriz. Dikkat etmemiz gereken şey, bu aktivitelerin hiçbir şekilde çocuk için yorucu olmaması ve kolayca “uyumak” ile ilişkilendirilebilmesi.
Ne zaman profesyonel yardımı almalıyım?
Çocuğun geceleri uyumak istememesinin başlıca sebeplerinden biri olan ayrılık kaygısının normal olduğundan ve giderek azalmasının beklendiğinden bahsettik, fakat çocuğun yaşı ilerlemesine rağmen ebeveynden ayrılma durumunda şiddetli korku yaşamaya devam ediyorsa bir psikologa danışmanız yardımcı olabilir.
Örneğin, “9 yaşındaki çocuğum tek başına uyumuyor” gibi bir şikayetiniz varsa bunun sebeplerini beraber anlamaya çalışmanız, şiddetli bir ayrılık anksiyetesi söz konusuysa profesyonel yardıma başvurmanız uygun olabilir.
Bunun yanı sıra eğer çocuğunuz baş veya karın ağrısı gibi sebeplerden yalnız uyuyamıyorsa kesinlikle bir doktora danışmalısınız.
Genel bir kural olarak şöyle diyebiliriz: Eğer çocuğun tek başına uyumak istememesi günlük hayatta sürekli aksaklıklara sebep oluyorsa, hiçbir şekilde durum iyileşmiyorsa ve çocuğun ve/veya ebeveynlerin yaşam kalitesini kötü etkiliyorsa, profesyonel yardımı almakta fayda var.
Novakid’le tanışın!
Çocukların problemlerini çözerken sağlıklı bir iletişim kurabildiğimizden emin olmamız gerekiyor. Çocukların iletişim becerilerini geliştirmenin en iyi yollarından biri de onlara İngilizce öğretmek.
Çocuklar için İngilizce öğrenmenin en eğlenceli yolu Novakid’de! Onların dil becerilerini nasıl geliştirdiğimizi merak ediyorsanız aşağıdaki videomuzu izleyin:
Novakid’de uzman eğitmenlerimiz online İngilizce dersleriyle çocuklara İngilizceyi sevdiriyor. İlk deneme dersinizi hemen ücretsiz alın!
