Mübalağa konu anlatımı ve quiz: Türkçede abartma nedir, nasıl kullanılır?

Dilerseniz, mübalağa olarak tanımlanan ifadelerin kullanımını incelemeden önce mübalağanın sözlükte ne demek olduğunu öğrenebiliriz. 

Mübalağa ya da abartma bir durumu, olayı veya duyguyu olduğundan daha büyük, küçük, güçlü veya zayıf göstererek anlatma sanatıdır. Anlatımı daha etkileyici, çarpıcı ve dikkat çekici hale getirmek için kullanılan bu söz sanatını hem yazılı hem de sözlü ifadelerde sıkça kullanırız. Özellikle edebiyat, tiyatro ve reklamcılık alanlarında mübalağanın yaygın olarak kullanıldığını da rahatlıkla söyleyebiliriz. 

Çok hızlı koşan biri için “Rüzgar gibi koşuyor” veya çok susamış birinin “Bir denizi içebilirim” demesi mübalağaya verebileceğimiz örnekler arasındadır. Burada asıl amaç, anlatılan şeyin gerçekliğini değiştirmek değil, o duygunun daha güçlü hissedilmesini sağlamaktır. 

Bu ifadeler mizahi bir unsur olarak da kullanılabilir; örneğinde fıkralarda ve komedi filmlerinde de abartılı ifadelerden sıkça faydalanıldığını görürüz.

Gelelim konuşma dilinde abartma cümlelerini nasıl kullanacağımıza! Örneklere göz atmak ve konuyla ilgili detayları öğrenmek mübalağa yapmanızı daha kolaylaştıracaktır. Öyleyse, hadi örneklere göz atalım!

Örnekler: 

• Sana milyonlarca kez benim lafımı dinlemeni söyledim!
• Dün gece soğuktan dondum.
• Yapacak tonlarca ödevim var.
• Kafamda binlerce halledilecek iş var.
• Birisi hatrımı sormayalı yüzyıllar oldu!
• Susuzluktan ölüyorum.
• Mutfakta dağ kadar bulaşık var.
• Yapılacak dünya kadar iş var.
• Gözünden akan yaşlar sel oldu.

Bu cümlelerden hiçbirinin gerçeği yansıtmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Ancak bu, onları kullanamayacağımız anlamına gelmiyor elbette! 

Yukarıdaki örnekler gündelik hayatta karşımıza çıkabilecek mübalağa örnekleriydi. Ancak mübalağanın edebiyat alanında da önemli bir yerinin olduğundan bahsettik. Öyleyse hiç vakit kaybetmeden biraz da edebiyat alanındaki mübalağa örneklerine göz atalım.

Örnekler:

• “Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır.”

Anonim

• “Bir gün doludizgin boşanan atlarımızla

Yerden yedi kat Arş’a kanatlandık o hızla.”

Yahya Kemal Beyatlı, Akıncılar

Gördüğünüz gibi, söz konusu edebiyat olduğu zaman mübalağa sanatı, çok daha karmaşık ve çarpıcı bir hal alabiliyor. Böylece anlatımlar, okurların veya dinleyicilerin derin duygular hissetmesine yardımcı oluyor.

Mübalağalı ifadeler günlük konuşmalarımızda kullandığımız deyimlerde de sık sık yer bulmuştur. İşte, bunların bazı örnekleri:

• Ağzınla kuş tutsan yine de ona yaranamazsın.
• Annemlerin bana aldığı hediyeyi görünce dünyalar benim oldu.
• Onun bir gülüşünü dünyalara değişmem.

Artık abartma cümlelerini nasıl kullanacağınızı biliyorsunuz. Ancak mübalağa hakkında dikkat etmeniz gereken birkaç detay daha bulunuyor. Bu ilginç ve önemli detaylara hakim olmanız dilbilginizi geliştirecektir.

• Mübalağa ve mecazı (metaphor) karıştırmamanın önemi

Mecaz bir kelimenin gerçek anlamı dışında, benzetme veya çağrışım yoluyla kazandığı yeni anlamdır. Pratikte mübalağa, mecaza benzeyebilir. Ancak, aralarında bir temel fark vardır. Mübalağa her zaman abartı içerirken mecazlar bazen abartı içerebilir.

Örneğin, “Onun sözleri kulağıma müzik gibi geldi.” cümlesinde anlatımı pekiştirmek için sözler müziğe benzetilmiş. Ancak bu cümlede bir şeyi olduğundan daha büyük, daha iyi veya daha kötü göstermek gibi bir durum söz konusu değil. Bu durum da bu ifadeyi yalnızca bir mecaz cümlesi yapıyor.

• Mübalağanın zıttı: azımsama (understatement)

Mübalağanın zıttı olan azımsama,  bir durumu ya da olayı olduğundan daha az önemli, büyük ya da ciddi bir şekilde ifade etme sanatıdır. Bu kullanım anlatımı daha alçakgönüllü, sakin veya bazen ironik kılar. Örneğin bir fırtınanın ortasında “Birazcık yağmur yağıyor.” demek, buna verebileceğimiz en iyi örneklerden bir tanesidir.

• Mübalağa ve benzetme (simile) cümleleri farkı

Türkçede mübalağa ve benzetme cümlelerini karıştırmamanız da önemlidir. Benzetme cümleleri; yaygın olarak “gibi”, “benzemek” ve “andırmak” gibi kelimelerle kurulan ve karşılaştırma içeren cümlelerdir. 

Örneğin “Gülüşü gün doğumunu andırıyor.” veya “Su, buz kadar soğuk.” cümlelerinde gerçeklikten uzak abartılı ifadelerden ziyade iki farklı durumu veya nesneyi karşılaştırma durumu söz konusudur.

• İngilizcede mübalağa

Aslına bakarsanız, İngilizcede de abartma cümleleri için farklı bir durum söz konusu değil. 

Cambridge sözlüğü, “hyperbole” ifadesin “birini veya bir şeyi olduğundan daha büyük, daha iyi, daha fazla vb. gösteren bir konuşma veya yazı biçimi.” olarak tanımlıyor. Buradan yola çıkarak mübalağa sanatını İngilizcede de Türkçedekine benzer şekilde kullanabileceğimizi anlayabiliriz. 

“Hyperbole” kelimesinin okunuşuna gelirsek, bu kelimede yer alan “bole” kısmının standart İngilizcede tıpkı “bowl” gibi okunduğunu düşünebilirsiniz. Ancak bu yanlış! “Hyperbole” kelimesinin doğru okunuşu “hay-PER-buh-lee” (haɪˈpɜːrbəli) şeklindedir.

Örnekler: 

• I’m so tired I could sleep for a year. (O kadar yorgunum ki bir yıl uyuyabilirim.)
• You are the smartest person in the world! (Sen dünyadaki en zeki insansın!)
• The test was so hard, my brain exploded. (Sınav o kadar zordu ki beynim patladı.)

Mübalağalı ifadeler elbette İngilizce edebiyatta da sık sık kullanılıyor. İsterseniz, bunlarla ilgili birkaç örneğe de göz atabiliriz:

• “Her heart was breaking into a thousand pieces.”

 Emily Brontë, “Wuthering Heights”

(Kalbi bin parçaya ayrılıyordu.)

• “You could knock me down with a feather.”

Oscar Wilde, “The Importance of Being Earnest”

(Beni bir tüyle bile devirebilirsin.)

• Mübalağalı ifadeleri ciddiye almamak

Mübalağalı cümlelerin yalnızca anlatımı pekiştirmek için kullanıldığını ve gerçeği yansıtmadıklarını biliyoruz. Ancak kimileri, özellikle çocuklar, bu ifadeleri ciddiye alabiliyor. Bu nedenle abartma cümlelerinin ciddiye alınmaması gerektiğini sık sık hatırlamakta fayda var. Siz yine de mübalağa yaparken kırıcı olabilecek ifadeler kullanmaktan kaçındığınızdan emin olun.

Artık mübalağanın kullanımı hakkında çok fazla şey biliyoruz! O zaman gelin, hep birlikte bu bildiklerimizi test edelim.

Çocuklar için İngilizce kursu Novakid’de uzman eğitmenlerimizle birlikte hazırladığımız grup dersleri, çocuklarınızın kolaylıkla İngilizceyi öğrenebilmesi için ideal bir ortam yaratıyor! 

Novakid’de uzman eğitmenler eşliğinde interaktif ve eğlenceli İngilizce dersleri de bulunuyor. Hemen ücretsiz deneme dersinizi alarak bize katılın ve çocuğunuzun sıkıcı gramer kurallarından uzak, konuşarak İngilizce öğrenmesini sağlayın!