Singular they: İngilizcede they zamirini tekil olarak kullanmayı öğrenelim!

Singular they, İngilizcede “tekil they” anlamına gelir. Normalde İngilizcede üçüncü kişi çoğul zamiri olan, yani “onlar” anlamına gelen “they” kelimesi aslında aynı zamanda cinsiyetsiz bir üçüncü kişi tekil zamiri olarak da kullanılabilir. Bu kullanıma “singular they” adı verilir.

İngilizcede normalde çoğul bir zamir (pronoun) olan “they” kelimesini tekil ve cinsiyetsiz şekilde kullanmak, en başta dile yeni eklenen bir özellikmiş gibi gelebilir. Özellikle de günümüzde birçok yerde cinsiyet üzerine daha kapsayıcı bir dil kullanımının hedeflendiğini düşünürsek bu düşünce en başta mantıklı görünecektir.

Ancak aslına bakarsanız singular they, hiç de yeni bir yapı değil! Günümüzde fazlasıyla işe yaradığı doğru olsa da singular they’in ta 14. yüzyılda dahi kullanıldığı biliniyor. Üstelik sadece birkaç kişinin de değil, oldukça önemli edebi figürlerin singular they kullandığını görebiliyoruz.

Örneğin İngilizlerin ulusal şairi olarak bilinen ve İngilizce diline çok önemli katkılarda bulunan William Shakespeare bile singular they’i kullanmış. Bu yapıya birçok farklı eserinde yer veren Shakespeare, bir örnek olarak Kuru Gürültü (Much Ado About Nothing) başlıklı eserinde aşağıdaki cümleyi yazmış:

“God send everyone their heart’s desire. (Tanrı herkesin gönlüne göre versin.)”

Gördüğümüz üzere Shakespeare, “his heart’s desire” veya “her heart’s desire” diyerek gereksiz yere cinsiyetli bir zamir kullanmaktansa basitçe singular they kullanmayı tercih etmiş.

İngiliz edebiyatının bir diğer önemli ismi olan Jane Austen da eserlerinde singular they’e sık sık yer vermiş. Austen’ın romanlarında singular they’i en az 75 kez kullandığını biliyoruz. Aşağıdaki cümle de en ünlü eserlerinden biri olan Gurur ve Önyargı’dan (Pride and Prejudice) bir örnek:

“But to expose the former faults of any person, without knowing what their present feelings were, seemed unjustifiable. (Ama bir insanın bugünkü duygularını bilmeden geçmişteki hatalarını ortaya dökmek adaletsiz görünüyordu.)”

Burada Austen’ın “… without knowing his / her present feelings” demektense, bahsedilen kişinin cinsiyeti fark etmeyeceği için singular they kullandığını fark edebiliyoruz.

Özetlemek gerekirse singular they hem kullanışlı, hem de İngilizcede aslında uzun süredir bulunan bir dilbilgisi yapısı!

Singular they’in fazlasıyla kullanışlı olduğu ve dilbilgisi açısından da gayet kabul görmüş bir yapı olduğu ortada. Peki ya günlük hayatta İngilizcede singular they kullanmak için bazı sebepler neler olabilir? Bunlar arasında aşağıdakiler öne çıkıyor:

• Kolaylık: Singular they kullanmak için ilk akla gelen sebeplerden biri, “he or she” demekten çok daha kolay olması. Üstelik sürekli “he or she” demek, söylediğimiz şeyin kulağa biraz tuhaf gelmesine de yol açacaktır.
• Cinsiyeti tahmin etmek zorunda kalmamak: Daha önce sadece ismini duyduğumuz bir kişinin cinsiyetini tam bilemiyor olabiliriz. Özellikle de “Alex” gibi hem kadın hem erkeklerin kullanabildiği bir isimse bu durum geçerli. Böyle senaryolarda singular they kullanmamız doğru olacaktır.
• Genel yargılarda bulunmak: Bu sebebi aslında yukarıda Shakespeare’in ve Jane Austen’ın cümlelerinde gördük. İki cümlede de singular they kullanarak kimden bahsederlerse etsinler geçerli olacak yargılarda bulunuluyor. Biz de tabii ki singular they’i aynı amaçla kullanabiliriz.

Singular they’in kullanım amaçları bu şekildeydi. Peki ya kullanım alanları nasıl? Bir diğer deyişle, singular they’i nerelerde ve ne zaman kullanabiliriz? Örnek cümlelerle bu soruları da cevaplayalım!

1. Cinsiyetin bilinmediği yerlerde

Bir senaryo düşünelim. Sınıfta sahipsiz bir şemsiye gördüğümüzü ve bunu etrafımızdakilerle paylaşmak istiyor olalım. Bu şemsiye bir de basit bir tasarıma sahipse, sırf şemsiyeye bakarak sahibinin cinsiyetini belirlemek mümkün olmayacaktır. O halde aşağıdaki cümleyi söyleyebiliriz:

Örnek: Someone left their umbrella in the classroom. (Birisi sınıfta şemsiyesini unutmuş.)

2. Cinsiyet fark etmediği zaman

Bazen de bahsettiğimiz kişinin cinsiyetini bilme ihtimalimiz olsa dahi konuşmanın bağlamında hiç de önemli olmuyor. Özellikle de bahsettiğimiz kişiyi öncesinde hiçbir şekilde cinsiyet ima etmeyen bir kelimeyle anlattıysak, singular they kullanarak cümlemize devam edebiliriz.

Örnek: The new teacher will start next week. They will be teaching science. (Yeni öğretmen gelecek hafta başlayacak. Fen bilgisi öğretecek.)

Gördüğümüz üzere burada “teacher” kelimesi, kişinin cinsiyeti hakkında bir bilgi içermiyor. Zaten öğretmenin cinsiyetinin ne olduğu da herhangi bir öneme sahip değil. Dolayısıyla burada “he or she will be teaching” demek yerine singular they kullanmamız gayet doğal.

3. Bir gruptaki herkes için geçerli olan şeyler söylerken

İngilizcede birden fazla kişiden aynı anda bahsetmek için “each”, “all”, “every” gibi ifadelerden yararlanabiliyoruz. Ancak bu ifadeler de kişinin cinsiyeti hakkında herhangi bir bilgi içermiyorlar. Dolayısıyla bu kelimeleri kullandıktan sonra kişilerden tekrar bahsetmek istiyorsak biraz zorlanabiliriz.

Singular they, bu durumlarda tam da aradığımız şey. “He or she”, “his or her” demek yerine basitçe “they”, “their” kullanarak cümlemize devam edebiliriz. Zaten İngilizceyi ana dili olarak konuşan insanlar da bunu tercih edecektir.

Örnek: Each student should bring their own lunch to the field trip. (Her öğrenci pikniğe kendi öğle yemeğini getirmelidir.)

Singular they’i nerelerde ve neden kullanabileceğimizi artık biliyoruz. Ancak İngilizcede zamirler söz konusu olduğunda bazı başka dilbilgisi konularını da aklımızdan çıkarmamamız gerekiyor. Oldukça işe yarar bir yapı olan singular they’i kullanırken dikkat etmemiz gereken dilbilgisi kurallarını öğrenelim ve cümlelerimizi kurarken hata yapmadığımızdan emin olalım.

• Fiil çekimleri

Biliyoruz ki İngilizcede fiiller, öznenin kim olduğuna bağlı olarak farklı çekimler alabiliyor. Fiiller normalde özne “I/you/we/they” için bir şekilde, “he/she/it” için de başka bir şekilde kuruluyor. Buna da özne-yüklem uyumu veya İngilizce adıyla “agreement” diyoruz.

Peki ya singular they’de fiilleri neye göre çekimlememiz gerekiyor? En başta, her ne kadar “they” desek de aslında tek bir kişiden bahsettiğimiz için singular they ile kullandığımız fiilleri “he/she/it” zamirleriyle aynı şekilde çekimleyeceğimizi düşünebiliriz. Ancak aslında durum böyle değil.

Her ne kadar tek kişiden bahsetsek de singular they’in fiil çekimi, bildiğimiz they ile, yani çoğul olan they ile aynı. Özellikle de “to be”, “to have” gibi yaygın yardımcı fiil (auxiliary verb) örneklerinde fiili çoğul haliyle aynı çekimlemeye dikkat etmeliyiz.

Örnek: The student raises their hand when they are ready to answer. (Öğrenci cevap vermeye hazır olduğunda elini kaldırır.)

Ancak burada cümlenin ilk yarısından dolayı aklınız karışmasın! En başta “raises their hand” kısmında singular they ile tekil çekim kullanmışız gibi görünebilir, ancak cümlenin bu kısmında özne “they” değil, “the student” olduğu için fiili tekil kişiyle uyumlu şekilde çekimledik.

Bir diğer yandan, eğer cümlenin ikinci yarısında “when they was ready to answer” deseydik hata yapmış olurduk, çünkü bu sefer öznemiz singular they.

• İyelik

İngilizcede iyelik durumunda zamirlerin şeklinin possessive pronoun (iyelik zamiri) veya possessive adjective (iyelik sıfatı) olarak farklı yapılara dönüşebileceğini biliyoruz. Örneğin “me” zamiri possessive pronoun olduğunda “mine”, possessive adjective olduğunda da “my” oluyor. 

Singular they’in iyelik yapılarındaki hali, yine çoğul they ile tamamen aynı. Tek kişiden de bahsetsek, “every” gibi bir ifadeyle birden fazla kişiyi kapsayan bir cümle de kurmuş olsak tıpkı çoğul they’de olduğu gibi singular they’in possessive pronoun hali “theirs”, possessive adjective hali ise “their” oluyor.

Örnek: Every child should bring their favorite book to share with the class. (Her çocuk sınıfla paylaşmak için en sevdiği kitabı getirmelidir.)

Örnek: I don’t know whose backpack this is, but I think it’s theirs. (Bu sırt çantasının kime ait olduğunu bilmiyorum ama sanırım onların.)

• Cümlenin nesnesi durumunda

Unutmamamız gereken bir diğer nokta da İngilizcede zamirlerin, cümlenin nesnesi konumunda olduklarında farklı bir hal alması. Örneğin birinci tekil kişi cümlenin öznesiyse ya da öncesinde bir preposition (edat)  “I”, cümlenin nesnesiyse de “me” diyoruz. “I saw the dog.” ve “The dog saw me.” cümlelerinda bunu görebiliriz.

Singular they, cümlenin nesnesi olduğunda ya da öncesinde edat geldiğinde yine tıpkı çoğul they gibi “them” halini alıyor. 

Örnek: If someone calls, tell them I’ll call them back. (Biri ararsa, ona geri döneceğimi söyle.)

Örnek: When a customer calls with a complaint, I give them my full attention. (Bir müşteri şikâyetle aradığında, ona tüm dikkatimi veririm.)

Örnek: The manager told me to talk to them. (Müdür, bana onunla konuşmamı söyledi.)

• Dönüşlülük zamirleri

Bu noktaya kadar singular they’in dilbilgisi açısından çoğul they’le tamamen aynı çekimlere sahip olduğunu gördük. Singular they kullanımı hakkında tam bir fikir birliği sağlanamayan belki de tek dilbilgisi konusu ise dönüşlülük zamiri, yani reflexive pronoun olarak kullanımı.

Hemen hatırlamak gerekirse reflexive pronoun’lar, cümlenin öznesi ve nesnesi aynı olduğunda kullanılan zamirlere deniyor. Örneğin “I saw myself in the mirror.” (Aynada kendimi gördüm.) cümlesindeki “myself”, bir reflexive pronoun.

Singular they’in reflexive pronoun hali için bazı insanlar, yine çoğul they ile aynı olma örüntüsünü devam ettirip tek kişiden bahsetmemize rağmen çoğul ekinin yine de getirilip “themselves” denmesini tercih ediyorlar.

Ancak bunun yanı sıra bazı konuşmacılar, özne singular they olduğunda “themself” kullanılmasını da kabul edilebilir buluyor.

Dediğimiz üzere, bu konuda henüz bir fikir birliğine varılabilmiş değil. Yine de birçok resmi kaynak singular they için “themselves”i tercih ettiği için siz de güvende olmak adına şimdilik bu kullanıma öncelik verebilirsiniz.

Örnek: Each participant should introduce themself at the beginning of the meeting. (Her katılımcı toplantının başında kendini tanıtmalıdır.)

Örnek: The writer published the book under a pseudonym to protect themselves from criticism. (Yazar, kendini eleştirilerden korumak için kitabı takma adla yayınladı.)

İngilizcede they zamirinin tekil kullanımını böylece öğrenmiş olduk. Şimdi de bu konu hakkında sıkça sorulan sorulardan bazılarını cevaplayalım.

They them nasıl kullanılır?

They/them zamirleri, normalde İngilizcede üçüncü çoğul kişi (onlar) için kullanılır. Ancak buna ek olarak, çekim özellikleri aynı olmakla beraber, cinsiyet belirtmeyen bir üçüncü tekil kişi (o) zamiri olarak kullanılmaları da mümkündür.

They kimler için kullanılır?

They, çoğunlukla üçüncü çoğul kişi (onlar) için kullanılır. Fakat aslında üçüncü tekil kişi (o) için kullanılması da dilbilgisi açısından yanlış değildir ve günümüzde giderek yaygınlaşmaktadır.

Their tekil mi çoğul mu?

Their kelimesi tekil de olabilir, çoğul da. Hem “onların”, hem de “his” ve “her”ün aksine cinsiyet belirtmeyen bir şekilde “onun” anlamına gelebilir.

Son olarak, İngilizcede singular they hakkında tüm bu öğrendiklerimizi pekiştirmek için bir bilgi testi çözmeye ne dersiniz?

Singular they gibi yapılar, İngilizce konuşurken bize epey yardımcı oluyor. Bu tarz kullanışlı yapılara tamamen hakim olmanın en etkili yolu ise İngilizceyi yaşayarak öğrenmek. Eğer siz de çocuğunuzun İngilizceyi tam da bu şekilde en doğal halinde öğrenmesini isterseniz şimdi aramıza katılın ve konuşma pratiği derslerimizden 1 ay boyunca ücretsiz faydalanın!

Buna ek olarak, aşağıdaki videodan teke tek derslerimizde uyguladığımız yöntem hakkında bilgi almayı da unutmayın: