7 min Dünya Beyin Günü olan 22 Temmuz’un şerefine birçok ebeveynin bilmesi gereken bir konuya değindik: Sağ beyin ve sol beyin. Bu konuda ebeveynlerin öğrenmesi gereken birçok şey, yanlış olmasına rağmen doğru bilinen bazı efsaneler var.
Bu yazımızda bilimsel kanıtlarla sağ beyin ve sol beyinden, sol ve sağ lobların ne işe yaradığından, beynin her iki lobunu da geliştirmenin yöntemlerinden, bu konudaki doğrulardan ve yanlışlardan bahsettik. O hâlde haydi öğrenelim!
Sağ beyin ve sol beyin: İşlevleri, farklılıkları
İnsan beyni iki adet lobdan oluşur: Sağ ve sol. Beynin her bir yarısı belirli işlevler ve yeteneklerde daha baskın bir şekilde kullanılır. Aslında birçok görevde iki lob birlikte çalışsa da beynimizin loblarının görevlerini genel anlamda ayırabiliriz.
Bununla birlikte bir kişinin “sağ beyinli” veya “sol beyinli” olduğunu söylemek mümkün değil. İnsanlar uzun yıllardır bu etiketlemeleri yapsa da bu kategorizasyonun bilimsel bir temeli bulunmamaktadır. Yaklaşık 1000 kişi üzerinde yapılan bu çalışmanın sonuçları sol veya sağ beynin baskın olması gibi bir olgunun gerçek olmadığını gösteriyor.
İnsanlar tamamen sağ veya sol beyinli olmasa da beynimizin loblarının genel anlamda farklı işlevlerde rol aldığını biliyoruz. Kabaca sol beynin analitik ve mantıksal görevlerde, sağ beynin ise yaratıcı ve sezgisel görevlerde görev aldığını söylemek mümkün. Gelin bu konunun derinlerine inelim. Bakalım beynimizin sağ ve sol tarafı ne işe yarar?
Sol beyin özellikleri
Beynimizin sol lobu, aşağıda bahsettiğimiz işlevlerde daha aktif olarak rol oynar.
- Dil yetenekleri
İnsanların konuşma, anlama, okuma, yazma gibi dil yetenekleri yani dil işleme fonksiyonu sol beyinden sorulur. Mantıklı bir şekilde konuşma üretmemizi ve kelimeleri anlamamızı sağlayan Broca ve Wernicke bölgeleri, beynimizin sol lobunda bulunur.
- Mantık
Mantıksal bir şekilde problem çözme, matematiksel işlemler gerçekleştirme de sol beynin bir işlevi olarak görülmektedir.
- Analitik düşünme
Bilgileri detaylı bir şekilde işleyip üzerine analiz yapabilmek için baskın olarak sol beynimizi kullanırız.
Beynimizin sağ tarafı ne işe yarar?
Beynimizin sağ lobunu daha baskın olarak kullandığımız bazı işlevlere aşağıdan göz atabilirsiniz.
- Uzamsal yetenekler
Uzamsal düzlemde objelerin yerini anlayıp hareketlerimizi, el-göz koordinasyonumuzu vb. yönlendirirken sağ beynimizden faydalanırız.
- Yaratıcı düşünme
Sanatsal beceri, hayal gücü, sezgi gibi yeteneklerimiz de genellikle sağ beynin bir ürünü olarak görülmektedir.
- Yüz tanıma
İnsan beyninin en önemli özelliklerinden olan duyguları anlama, yüz tanıma gibi işlevlerde de beynin sağ tarafı daha baskın olarak görülür.
Analitik düşünme (sol beyin) ve yaratıcı düşünmenin (sağ beyin) farkları
Yaratıcı düşünmede önemli bir rol oynayan sağ beynin bütüncül bakış açısı, insanların büyük resmi görüp bağlantılar kurabilmelerini sağlar. Yaratıcı düşünce sayesinde bir probleme birçok farklı potansiyel çözüm bulunabilir.
Yaratıcı düşünürler, ortaya koydukları eşsiz fikirlerle inovasyon sağlayabilir, sorunları beklenmedik bir şekilde çözebilir, mevcut gerçekliğin ötesine vizyoner bir şekilde bakabilirler.
Yaratıcı düşünce resim, müzik, edebiyat gibi sanatsal işlerde işe yarayabileceği gibi iş yerlerindeki beyin fırtınalarında da kendini gösterebilir. Bunun yanında alışıldık yöntemlerin çözüm getiremediği durumlarda problem çözme konusunda da yaratıcı düşüncenin öne çıkabileceğini de hatırlatalım.
Analitik düşünme ise genellikle adım adım ilerleyip tek bir doğruyu bulmaya odaklanır. Sorulara detaylı ve isabetli cevaplar bulmamızı sağlayan analitik düşünce yeteneği, organize bir düşünme süreci gerektiren durumlarda öne çıkar.
Analitik düşünürler matematik ve bilimde, yasal ve finansal analizlerde, kısacası kanıtlara dayalı eleştirel bir değerlendirme gereken her yerde kendini gösterebilir.
Sağ ve sol beynin işlevleri arasındaki ayrım genel hatlarıyla bu şekilde olsa da gerçek hayatta hatların bu kadar keskin olmadığını belirtmekte fayda var. Beynimizin iki lobu birçok durumda birbirine yardım ederek, koordine bir şekilde çalışıyor.
Beynin iki tarafını da geliştirmek neden önemlidir?
Bazı ebeveynler çocuğunu belli bir alana yönlendirmek için özellikle sağ veya sol beyin üzerine yoğunlaşabilir, fakat bunun verimli bir yöntem olmadığını belirtmekte fayda var. Çocuğun gelişim sürecinde beynin her iki lobunu da geliştirmemiz gerekiyor. İşte sağ ve sol beyni eşit kullanmak için bazı sebepler!
- Bütüncül bir bilişsel gelişim
Beynin her iki tarafının da gelişmesi, çocuğunuzun bilişsel anlamda daha bütüncül bir şekilde yetişmesini sağlar. Hem sağ hem de sol beynin gelişmesi, bireylerin sorunlara hem analitik hem de yaratıcı açıdan yaklaşabilmelerini mümkün kılarak onların problem çözme yeteneklerini geliştirir.
- Beynin esnekliği
Beyin, nöronlar arasında yeni bağlantılar kurarak kendisini yenileyebilir. Hem sağ hem de sol beyin aktif olarak kullanılırsa beynin bu esnekliği artar, yani beyin kendini daha rahat bir şekilde yenileyecek bir hâle gelir.
- Çok yönlülük
Hem sol hem de sağ beyni çalıştıran çeşitli aktiviteler yapmak çocukların çok yönlü bireyler olarak büyümesine katkı sağlar. Örnek vermek gerekirse analitik yetenekleri doğuştan iyi olan biri, yaratıcılık yeteneğini de geliştirirse hayatta karşısına çıkacak birçok farklı duruma daha rahat adapte olabilir.
- Bilişsel gerilemeyi önleme
Beynin her iki lobunu da çalıştıran farklı bilişsel aktiviteler yapmanın Alzheimer gibi beynin gerilemesini sağlayan hastalıkları önlediğine dair çalışmalar bulunuyor. Beyni farklı yönlerden uyaran aktiviteler bilişsel rezervimize katkı sağlayarak nörodejeneratif hastalıkları önleyebilir.
- Gelişmiş koordinasyon yetenekleri
Bir müzik enstrümanı çalmak veya spor yapmak gibi yetenekler genellikle beynin hem sağ lobuna hem de sol lobuna ihtiyaç duyan, koordinasyon gerektiren aktivitelerdir. Beynin bütüncül olarak gelişmesi, çocukların koordinasyon yeteneğini geliştirerek bu gibi aktivitelerde daha başarılı olmalarını sağlayabilir.
Özetlemek gerekirse çocuğun bilişsel ve duygusal gelişimi için sağ beyninin ve sol beyninin dengeli bir şekilde gelişmesi gerekiyor. Böylesine bütüncül bir gelişim, çocukları gelecek hayatta karşılarına çıkabilecek binbir türlü farklı duruma daha iyi hazırlayacaktır.
Sağ ve sol beyin egzersizleri
Özellikle çocukların hem sağ hem de sol beyinlerini geliştirmeleri çok önemli, peki bunun için yapmaları gereken şeyler neler? Sağ beyni ve sol beyni çalıştıran beyin egzersizleri nelerdir? İşte beyni geliştiren aktiviteler!
Sağ beyin nasıl gelişir?
Resim çizmek, boyama yapmak, heykel yapmak çocukların belli bir kalıba bağlı kalmadan, özgürce yaratıcılıklarını ortaya koymalarını sağldıkları için sağ beynin gelişimine katkı sağlar.
Müzik dinlemek, müzik enstrümanları çalmak, şarkı söylemek de sağ beyni geliştirmenin keyifli yollarından bir tanesi. Sadece müzik değil, aynı zamanda tiyatro veya dans gibi performans sanatları da duygusal dışavurum yeteneğine, yaratıcılığa hitap ederek sağ beyni çalıştırıyor.
Yapbozlar ve labirentler çözerek uzamsal farkındalık yeteneğini, yani sağ beyni geliştirmek mümkün.
Kurgu kitaplar okuyarak hayal gücümüzü kullanmak, yaratıcı bir şekilde içimizden geçenleri yazmak da sağ beynimizi geliştiren aktivitelerden bir tanesi.
Satranç, Go gibi sonraki hamleleri düşünmenizi gerektiren oyunlar sadece sol beyni değil, sağ beyni de çalıştırır, yani beynin iki tarafını kullandığınız egzersizler arasında bulunur. Çocukları yaratıcı bir şekilde düşünmeye zorlayan bilmeceler de sağ beyni geliştirebilir.
Sol beyin nasıl geliştirilir?
Sol beyni geliştirmek için akla ilk gelen aktiviteler arasında mantıksal çıkarım gerektiren matematik bilmeceleri ve aritmetik egzersizleri bulunuyor.
Kurgu olmayan yazılar okumak da bilgi işlemeye yardımcı olacağı için sol beyni geliştirebilir. Bunun yanında essay gibi organizasyon ve yapı gerektiren yazılar yazmak da sol beyin gelişimi için biçilmiş kaftan.
Yeni bir dil öğrenirken de beynimizin sol lobunu yoğun bir şekilde kullanıyoruz, zira beynimizde çeşitli dil işlevlerini yerine getiren Broca ve Wernicke bölgeleri sol lobumuzda bulunuyor.
Sudoku gibi mantıksal çıkarım gerektiren oyunlar, Scrabble ve satranç gibi strateji gerektiren oyunlar da sol beyni geliştirmek için oldukça faydalı.
Çocuğunuzun beyninin sol lobunu çalıştırmak için tercih edebileceğiniz aktivitelerden birisi de deneyler. Çocuğunuzun gözlem yapmasına katkı sağlayacak, yaşına uygun deney önerilerini ilgili yazımızdan inceleyebilirsiniz.
Eğer çocuğunuz belli bir yaşa geldiyse mantıksal düşünmeyi ve kanıta yönelik argümanlar sunmayı gerektiren münazara etkinlikleri de sol beyin için gayet faydalı. Kendisini okulda bu tarz aktivitelere katılmasına teşvik edebilirsiniz.
Bilgisayar programcılığı, kodlama, algoritma öğrenmek de belli problemleri çözmek için adım adım düşünmeyi gerektirdiği için tam olarak sol beyne yönelik.
Beynin her iki tarafını kullanma egzersizleri
Beynin her iki lobunu da geliştiren bazı oyunları ve egzersizleri aşağıda listeledik.
- Satranç ve Go
Satranç ve Go oyunları, belli bir aşamadan sonra tamamen sol beyne hitap etse de yaratıcılık gerektiren durumlara da sahip olduğu için beynin iki tarafını da çalıştırıyor.
- Bilmeceler
Bazı bilmeceler sadece mantıksal olarak çıkarım yapmanızı değil, aynı zamanda yaratıcılığınızı da kullanmanızı ister.
- Kaçış odaları
Dijital veya fiziksel olarak bulabileceğiniz kaçış odası oyunlarını kazanmak için hem kanıtları analitik bir şekilde birleştirmek hem de yaratıcı şekilde düşünüp anlaması zor ipuçlarından bir mantık çıkarmak zorundasınız.
- Dungeons & Dragons gibi rol yapma oyunları
Masa üstü rol yapma oyunlarının hikâye ve rol yapma kısmı yaratıcılık gerektirirken oyun mekanikleri, strateji, karakter geliştirme gibi kısımları ise analitik düşünmeye hitap ediyor – her iki lobu da çalıştırmak için ideal!
- Stratejik video oyunları
Portal, SimCity, Sid Meier’s Civilization, Europa Universalis, Superliminal gibi sayısız video oyunu hem strateji hem de yaratıcılık gerektirdiği için bütüncül bir bilişsel gelişime katkıda bulunuyor. Çocuğunuz belli bir yaşı geçtikten sonra video oyunlarına olan bakış açınızı biraz gözden geçirebilirsiniz, zira bilişsel gelişime olan faydaları bol.
- Enstrüman çalmayı öğrenmek
Bir müzik enstrümanı çalmayı öğrenmek hem sol beyni hem de sağ beyni geliştirir. Çünkü müzik çalmanın örüntü tanıma, teknik detaylar, nota okuma gibi kısımları sol beyne hitap ederken yaratıcılık, gerekince doğaçlama yapma gibi durumlar sağ beyni çalıştırıyor.
Novakid’le tanışın!
İngilizce öğrenmek çocuğunuzun beynini geliştirmekle kalmaz, ona aynı zamanda gelecekteki hayatında sonsuz olanağın kapısını aralar.
İngilizce öğrenmenin eğlenceli bir yolunu arıyorsanız, Novakid tam size göre! Çocuklarınızın dil becerilerini nasıl geliştirdiğimizi görmek için aşağıdaki videomuzu izleyin:
O hâlde eğlenceli ve interaktif dersler verdiğimiz çocuklar için İngilizce kursumuz Novakid’in programlarına bir göz atın, üstelik deneme istiyorsanız ilk ders tamamen ücretsiz!
