7 min Çocuklar için hafıza ve zihin geliştiren oyun önerileri
Beyin gelişimi, bir bebeğin doğumundan itibaren gözlemlenmesi gereken, önemli bir süreç. Nihayetinde bir bireyin sağlıklı bir şekilde geliştiğini anlayabilmek için beyin gelişimini de tıpkı diğer alanlar gibi takip etmemiz gerekiyor.
Bahsettiğimiz bu gelişim alanları arasında biyolojik, nörolojik, bilişsel ve psikososyal gelişim kategorileri yer almakta. Bebeğin gelişmesinde önemli bir rol oynayan hafıza ise bilişsel gelişim kısmında inceleniyor.
Peki hafıza dediğimiz şey nasıl gelişim süreçlerinden geçiyor? Hafızayı güçlendirmek için ebeveynlerin uygulayabileceği yöntemler, yapabilecekleri faaliyetler nelerdir? Gelin detaylıca irdeleyelim.
Hafıza nedir?
- Hafıza veya bellek, yaşanan ve öğrenilen bilgilerin işlenmesini, saklanmasını ve gerekli olduğu zamanda da onlara ulaşılmasını sağlayan akıl yetisidir.
Bebeklerin beyin gelişimiyle birlikte hafızaları da hayatın ilk yılında çok hızlı bir şekilde gelişir. Bu hızlı gelişimi, bebeklerin her şeyi hızlıca öğrenebilmesinden anlayabiliyoruz. Ana dil edinimi de bunun örneklerinden bir tanesi.
Beyin, hayatın ilk zamanlarında deneyimlediği, öğrendiği her şeyi adeta bir sünger gibi çekiyor. Peki bu süreç tam olarak nasıl işliyor, bebeğin hafıza gelişimi nasıl evrelerden geçiyor? Gelin biraz daha detaylı inceleyelim.
Hafıza hayatın ilk yıllarında nasıl gelişir?
Öncelikle şunu belirtmeliyiz: Beynin gelişimi doğum esnasında sadece %25 oranında tamamlanmış oluyor. Bu oran, çocuk altı yaşına gelince %90’a kadar ulaşmakta. Fakat beyin hâlâ alabildiği her bilgiyi almak istiyor, gelişimi 20’li yaşların sonuna kadar sürüyor.
Çocukların hayatlarının ilk altı yılında kurduğu nöral ağ sayısı, yetişkinliklerinde kuracakları bağ sayısının neredeyse iki katı olarak karşımıza çıkıyor. Bu da çocukların neden yetişkinlerden çok daha hızlı bir şekilde bilgi öğrenebildiğini, dil öğrenebildiğini bizlere göstermekte.
Fakat bununla birlikte bilmeniz gereken bir şey daha var: Dil gelişimi, çocuk henüz anne karnındayken, dil öncesi dönemde başlıyor. Reseptif hafıza, bebeklerin beş duyusuyla elde ettiği bilgileri işleyerek onları hayata hazırlıyor.
Klinik psikolog Gülizar Şehitoğlu’na göre hafızayı oluşturan beyin yapıları 4-5 yaşlarından sonra ciddi oranda gelişmeye başlıyor ve hafıza 10-12 yaşlarına kadar önemli bir gelişim gösteriyor.
“Hafızayı oluşturan beyin yapıları 4-5 yaşlarından sonra önemli ölçüde gelişmeye başlıyor. Elde edilen verilere göre hayatın ilk 6-7 yılında deneyimlenen şeylerin %24’ü siliniyor, fakat hafıza 10-12 yaşlarına kadar ilerleyen süreçte daha güçlü hâle geliyor.”
Tekrarın öğrenmedeki önemi ve anıların depolanması
Beynin oldukça hızlı bir biçimde geliştiği 5-6 yaşlarına kadar çocuklar nöronlar arasında hızlıca yeni ağlar kuruyor, bu sayede gördüklerini çok hızlı şekilde öğrenebiliyorlar. Bilgiye ne kadar maruz kalınırsa öğrenilenler de o kadar kalıcı oluyor, fakat bu durum Gülizar Şehitoğlu’na göre anılarda biraz daha farklı çalışıyor.
Beynin öğrenme ve hatırlamayla ilişkili bölümü hipokampus genç yaşta yeterli olarak gelişmediği için çocukluktaki anıları hatırlamamız daha zor. Fakat yoğun bir duygusal yük içeren anıları daha rahat hatırlayabiliyoruz.
“Sıradan hatıralar olarak hatırladığımız, hayatımızın erken dönemindeki anılar bile temel ihtiyaçlarımız olan sevgiyi, ilgiyi, güvenliği içeriyor; tıpkı annemizden gelen sıcak bir sarılma, birlikte geçirdiğimiz bir hafta sonu gibi. Tam aksine, zor bir duygusal yükü olan anıları da hatırlama eğilimimiz var. Kreşe başlayıp annemizden ayrıldığımız gün gibi.”
Tekrarlanmayan bilgilerin unutulmaya mahkum olduğu da su götürmez bir gerçek, bu durum beynin doğal işleyişi olarak karşımıza çıkıyor. Bu sebeple öğrenilenleri ve anıları saklayabilmek, nöral bağlantıları kuvvetlendirebilmek için sık sık tekrar yapılması gerekmekte.
Çocuklarda beyin hücreleri hızla bağ kurduğu için ebeveyn olarak bu durumu avantaja çevirerek çocukların bilişsel gelişimini erken yaşta desteklemelisiniz. Bunu yapabilmek için hem dijital platformda hem de gerçek hayatta çocuğa oynatabileceğiniz birçok oyun bulunuyor.
Hafıza oyunlarından bahsetmeden önce ebeveynler olarak hafıza gelişimi için dikkat etmeniz gereken bazı temel unsurları inceleyelim.
Hafızayı geliştirmek için ebeveynler neler yapmalı?
Her bebek, ebeveynlerinden genetik olarak aldığı belli bir hafıza kapasitesiyle dünyaya gelir. Ebeveynlerin bebeği yetiştirme şekli, bebeğin içerisinde bulunduğu çevresel faktörler ise çocuğun bu kapasiteyi ne kadar kullanabileceğini belirler.
Ebeveynler olarak çocuğunuzun hafızasının en iyi düzeye çıkabilmesi için ona sağlıklı, gelişime yönelik bir çevre sağlamalısınız. Bunun için aşağıdaki önerileri uygulamanızı öneririz.
Bol ilgi ve temas
Bir bebek için temas çok önemlidir. Ona bol bol sarılarak, temas ederek, onla göz teması kurup adını söyleyerek bebeğe varlığını ve sevildiğini hissettirmelisiniz. Bunların her biri beyin gelişimi için son derece önemlidir.
Bebeği hayata sokmak, onla bol bol konuşmak
Dil ve hafıza gelişimini etkileyen en önemli faktörlerden bir tanesi, çocuğa mümkün olduğunca fazla deneyim edindirmek ve onu konuşturmak. Onla bol bol oyun oynayın, kendisine sorular sorun ve dilediğince konuşmasına, yaratıcılığını ortaya koymasına izin verin.
Genç yaşta okuma
Ebeveynler olarak çocuğunuzla birlikte okuma yapmaya erkenden başlayabilirsiniz. Bunun için sesli kitaplar, ilgi çekici içerikler kullanarak aktiviteyi çocuğunuzun yaşına uygun hâle getirmeniz mümkün.
Müzikten faydalanmak
Müzik, sadece işitme duyusunu değil, aynı zamanda dans sayesinde hareket koordinasyonunu da geliştirebilir. Çocuğunuzla birlikte müzik dinlerken sesinizi, kollarınızı, vücudunuzu kullanarak müzikleri oyunlaştırmaya çalışın. Çocuğun öğrenme sürecini çok iyi etkileyecektir.
Günlük aktivitelerde beş duyuyu da aktif kullandırmak
Bebeğin gün içerisinde yaptığı faaliyetlerde beş duyusunu da aktif olarak kullanması, hafızasını geliştirmesine yardımcı olacaktır. Hafıza gelişimine daha genel bir perspektiften bakmakta fayda var, bu bağlamda çocuğun genel olarak gelişmesi hafızasını da iyi etkiler. Yani çocuğun oldukça zengin deneyimler yaşadığına emin olmalısınız. Ona çiçek koklatın, kuşları izletin, ağaçlara dokunmasına izin verin.
Bebek ve çocuklar için faydalı hafıza oyunları nelerdir?
Oyunlar ve oyunlaştırma, çocukların beyinsel gelişimi için oldukça faydalı araçlardır. Bebekler, oyunlar sayesinde nörolojik fonksiyonlarını keyifli bir şekilde geliştirebilir. Dolayısıyla hafıza oyunları oynamak, çocuğunuzun gelişimini desteklemek için oldukça etkili bir yöntem.
Aşağıda anlatacağımız birçok farklı türde oyunu çocuğunuzla oynayarak onun hafıza gelişimini destekleyebilirsiniz.
İşte hafıza geliştiren oyunlar!
Hafıza kartı oyunu
Hafıza kartı oyunu, bellek geliştirmek için en sık yapılan aktivitelerden biridir. Bu oyunda içerisinde aynı kartları içeren çiftlerin bulunduğu birçok kart bulunur, oyuncu ise birbirileriyle aynı olanları hatırlayıp bulmaya çalışır.
Eğer çocuğunuz için bu oyun zor veya sıkıcı geliyorsa fotoğraflar yerine basit geometrik şekiller kullanabilirsiniz. Bu geometrik şekilleri döndürerek, farklı renkler kullanarak da çocuğunuzun kavramsal düşünme yetisini geliştirmesine katkıda bulunabilirsiniz.
Farkı bul oyunu
Oyuncu, bu basit oyunda iki benzer fotoğraf arasında belli sayıda farkı görsel olarak bulmayı hedefler. Farkı bul oyunları, çocukların hem konsantrasyonunu hem de görsel hafıza gelişimini olumlu yönde etkiler.
İnternette görsel aratarak birçok farklı zorluk seviyesinde binlerce “Farkı bul” çifti bulabilirsiniz. Bunlar arasından istediğinizi seçerek çocuğunuzla oynamaya başlayın!
Ses hafızası oyunu
Dijital ortamda bulabileceğiniz ses oyunlarında çocuklar birbiri ardına gelen bir ses sekansını dinleyip ardından bunların sırasını hatırlamaya çalışır. Bu oyun sayesinde çocuğunuzun işitsel yeteneğini geliştirebilirsiniz.
Bu oyunu aynı zamanda çocuğunuzun sevdiği müziklere de uyarlamanız mümkün. Örneğin birlikte müzik dinledikten sonra belli bir kısmın melodisini size söylemesini isteyebilirsiniz.
Gizli obje oyunu
Gizli obje oyunu da tıpkı hafıza kartları gibi görsel bulma üzerine yoğunlaşan bir oyun. Bu oyunda oyuncuya içerisinde gizlenmiş nesneler olan bir görsel veriliyor, oyuncu da bu gizlenmiş objeleri hatırlayıp diğer bir fotoğrafın içinde bulmaya çalışıyor.
Fotoğraf sırası
Oldukça basit şekilde oynatabileceğiniz bu oyun kapsamında yapmanız gereken tek şey çocuğunuza sırayla birkaç tane fotoğraf gösterip ona bu fotoğrafların sırasını sormanız.
Kelime üstüne kelime ekleme
Bir grup içerisinde oynanabilecek bu oyun, söylenen kelimeleri hatırlamaya odaklanıyor. Oyuna başlayan kişi bir kelime söylüyor, sıradaki kişi ise bu kelimenin üzerine bir kelime söyleyerek oyunu devam ettiriyor. Oyun bu şekilde devam ediyor ve önceki kelimeleri hatırlayamayan oyuncu eleniyor. Sona kalan oyuncu ise oyunu kazanıyor. Bu oyun sayesinde işitsel hafızayı destekleyebilirsiniz.
Dans ezberleme
Çocuğunuza belli dans hareketlerini sırasıyla gösterip bu sırayı ezberleyerek hareketleri tekrar yapmasını isteyin – bu sayede hem hafızasını geliştirebilir hem de vücudunu aktif olarak kullanmasını sağlayabilirsiniz. Böylece çocuğunuzun hafızasını farklı beceriler aracılığıyla da zorlayarak genel gelişimine katkıda bulunmanız mümkün.
Simon
Hem dijital ortamdan bedava oynayabileceğiniz hem de masa versiyonunu bulabileceğiniz Simon adlı oyunda amaç, seslerle birlikte yanıp sönen ışıkların sırasını hatırlamak. İlk aşamalarda kolay olan bu oyun zaman ilerledikçe zorlaşıyor.
Simon oyununun birçok farklı zorluk seviyesi bulunuyor, daha zor olan versiyonlarda daha fazla buton bulunurken küçük yaştaki oyuncular için daha az buton seçeneği var. Çocuğunuzun yaşına ve hafıza gücüne göre uygun olan versiyon hangisiyse onu oynayabilirsiniz – dijital ortamda istediğiniz seçeneklere kolayca ulaşabilmeniz mümkün!
Magic Touch
İnternet üzerinden ücretsiz oynanabilen Magic Touch adlı oyundaki amaç, yukarıdan gelen balonların üzerindeki sembolü çizerek onları patlatmak. Bu oyun, çocukların hem sembolleri aklında tutarak hafızalarını geliştirmelerine hem de çizim yaparak el göz koordinasyonlarının gelişmesine yardımcı oluyor.
MentalUp
MentalUp’ta hafıza, görsel zeka, kavramsal zeka geliştirmek için yüzlerce farklı basit oyun bulunuyor. Hafıza oyunu oynamak için bu uygulamadan yararlanabilir, zihin geliştiren oyunları çocuğunuzla birlikte oynayabilirsiniz.
Kafiye hatırlama
Çocuğunuza kısa ve kafiyeli iki cümle okuduktan sonra çocuğunuzun bunları tekrar etmesini isteyebilirsiniz. Ses oyunları arasında bulunan kafiye hatırlama, oynaması kolay ve etkili bir hafıza oyunu olacaktır.
Kelime çarkı
Dijital ortamda veya gerçek hayatta çocuğa öğretmek istediğiniz bilgilerle ilgili bir çark yapabilir, bu çarkı çevirdiğinizde gelen kısma göre çocuğunuza soru sorabilirsiniz. Örneğin bunu çocuğa İngilizce öğretmek için yapmanız mümkün. Çarka istediğiniz kadar Türkçe kelimeyi yazdıktan sonra çarktan çıkan kelimenin İngilizce karşılığını sorarak bu oyunu oynayabilirsiniz.
Bu oyun sayesinde sadece genel hafızayı değil, aynı zamanda çocuğunuzun İngilizce seviyesini de geliştirebilirsiniz. Çarkı nasıl bir içerikle donatacağınız size kalmış tabii – farklı yetenekler üzerinde odaklanabilmeniz de mümkün.
Satranç
Satranç, hafıza oyunundan çok daha fazlası olduğu için genelde akla gelmese de hafıza gelişimi dahil olmak üzere çocukların bilişsel gelişimini her açıdan destekleyen bir oyundur. Çocuğunuz belli bir yaşa geldikten sonra ona satranç öğretebilirsiniz.
Satranç oyuncularının gelecek hamleleri hesaplarken tahtayı hayal güçlerinde canlandırmaları gerekir, bu yüzden satranç oynamak belleği güçlendirebilir.
Novakid’le tanışın!
Küçükler için İngilizce kursu Novakid’de çocuklara tamamen öğrenci merkezli, eğlenceli derslerle İngilizce öğretiyoruz. Pedagoji alanında uzman öğretmenlerimizle geleneksel eğitim sisteminin ezberci anlayışından çıkarak etkili yöntemlerle çocuklara zevkli bir öğrenme deneyimi sunuyoruz.
Çocuğunuzun İngilizceyi keşfederken eğlenmesini sağlayın! Novakid, dil öğrenimini eğlenceli ve etkili bir deneyime dönüştürüyor. Daha fazla bilgi için videomuzu izleyin:
Eğer içeriğimizden faydalandıysanız ve Novakid’i denemek isterseniz hemen başlayın – ilk deneme dersi ücretsiz!
