Çocuklara sorumluluklar nasıl öğretilir: İpuçları!

Öncelikle bir çocuğun sorumluluk bilinci edinmesinin neden bu kadar önemli olduğuna odaklanabiliriz. Çocukların sorumluluklarının farkında olmasının onlara sağladığı katkıları aşağıda görebilirsiniz:

• Özgüven gelişimi: Çocukların sorumluluk sahibi olması, dolaylı yoldan özgüvenlerini de olumlu yönde etkiler. Çünkü bu anlamda bilinçli çocuklar, üzerine düşen görevleri yerine getirerek başarının ve çabalarının sonuçlarından faydalanırlar.
• Bağımsızlık: Sık sık sorumluluk verilen bir çocuk, kendi işlerini yapma yetisini elde ederek uzun vadede bağımsızlık kazanır. Küçük yaştayken ailesinin yardımına gerek duymadan sorumluluklarını yerine getirebilmesi, ilerleyen yaşlarda de kendi başına kararlar almasını ve yaşamını yönetmesini kolaylaştırır.
• Zaman yönetimi: Çocuklar sorumluluk aldıkça zamanı nasıl daha verimli kullanacaklarını da öğrenirler. Örneğin ev işlerine yardım etmeleri veya okul ödevlerini zamanında yapmaları zamanı daha iyi kullanmalarını sağlar. Bu da ilerleyen yaşlarda okul, iş ve sosyal yaşamda daha başarılı olmalarına olanak tanır.
• Hatalardan ders alma: Sorumluluk sahibi olmak, beraberinde hata yapma ve bu hatalardan ders çıkarmayı da getirir. Çocuklar, bir görevde başarısız olduklarında bu deneyim aracılığıyla yeni şeyler öğrenirler. Hatalarını kabul etmeyi ve bir daha aynı hatayı yapmamayı öğrenen çocuk çözüm odaklı bir yaklaşım arayışına girer.
• Sosyal sorumluluk ve empati: Sorumluluk, yalnızca evdeki kişisel görevlerden ibaret değil elbette. Çevremizdeki insanlara karşı duyarlı olmak ve toplu yaşamın kurallarına özen göstermek de sorumluluklarımızın bir parçasıdır. Aile üyelerine yardım etme, başkalarının ihtiyaçlarını gözetme ve yere çöp atmamak bunlara verebileceğimiz örneklerden yalnızca birkaçı. Bu anlamda sosyal sorumluluk bilincine sahip çocuklar ilerleyen yaşlarda daha duyarlı, anlayışlı ve yardımsever bireyler haline gelirler.

Çocuklara sorumluluk kazandırmak, fazlasıyla sabır ve hoşgörü gerektiren süreçtir. Bu nedenle ebeveynlerin bu konuda kaygılanması, bocalaması ve zorluklarla karşılaşması oldukça doğal. O zaman gelin, hep birlikte bu zorlukları nasıl aşabileceğinize dair bazı ipuçlarına göz atalım!

• Bilgilendirme

Çocuklara sorumluluklarını öğretirken atmanız gereken ilk adım onları bilgilendirmektir. Ancak elbette bu, onlara bir şeyler yapmaları gerektiğini söylemekle sınırlı değil. Örneğin “Bunu yapman gerekli.”, “Beni dinle, ben doğrusunu biliyorum.” gibi ifadelerden kaçınıp onlara neyi neden yapmaları gerektiği konusunda açıklayıcı olmanız iyi bir adım olacaktır.

• Örnek olma

Bu süreçteki bir diğer önemli detay da çocuklara iyi birer örnek olmanız. Çocuklar, ebeveynlerini gözlemleyerek öğrenirler. Eğer anne ve baba, kendi sorumluluklarını yerine getiriyorsa, çocuk da bunu bir alışkanlık haline getirebilir. Onlara görevler verip sorumluluklarını öğretmeye çalışırken sizin sorumluluklarınızı yerine getirmemeniz, tutarsız olacaktır ve çocukların davranışlarını da olumsuz yönde etkileyecektir.

• Takip etme

Çocuklara sorumluluklar yükledikten sonra sorumluluklarını yerine getirdiklerinden emin olmanız gerekir. Çünkü çocuklar, onlara verdiğiniz görevi unuttuğunuzu düşünüp tekrar eski rutinlerine dönebilirler. Bu tarz bir yanılgıya düşmemeleri açısından devamlı takip halinde olmanız önemlidir.

• Geri bildirim yapma

Çocuklara sergiledikleri davranışlar doğrultusunda olumsuz veya olumlu geri dönüşler yapabilirsiniz. Sorumluluklarını yerine getirdikleri zaman ödüllendirme tekniğinden de faydalanabilirsiniz. Ancak bu tarz konularda aşırıya kaçmadığınızdan daima emin olun.

• Oyun haline getirme

Çocuklara yeni şeyler öğretmenin en etkili yöntemlerinden biri de öğrettiklerinizi oyun haline getirmektir. Onlara görevler verirken bunu bir hikayenin parçasıymış gibi anlatmak, oyuncakları sürece dahil etmek veya bu süreci bir yarış haline getirmek başvurabileceğiniz yöntemler arasında.

• Sabırlı olma

Çocuklar öğrenme sürecinde hatalar yapabilir. İlk denemede başarısız olmaları doğaldır. Onlara hata yapma şansı tanımak ve eleştirmek yerine yol gösterici olmak, sorumluluk bilincinin gelişmesini destekler. Küçük hataları büyütmek yerine nasıl düzeltebilecekleri konusunda rehberlik yapmanız daha etkili olacaktır.

• Tutarlı olma

Sorumluluk kazandırma süreci bir gün içinde tamamlanacak diye bir kural yok. Çocukların bu alışkanlığı kazanabilmesi için ebeveynlerin tutarlı olması gerekir. Belli bir düzen oluşturmak ve her gün aynı sorumlulukları hatırlatmak, sürecin kalıcı olmasını sağlar.

• Ciddiye alma

Çocuklar, bazı sorumlulukları yerine getirebileceğine inanmak için önce ciddiye alınmaya ihtiyaç duyarlar. Ebeveynler olarak onlara inandığınızı göstererek ve onlar yüklediğiniz sorumlulukları dile getirerek onları ciddiye almış olursunuz. Bu da çocukların özgüvenlerini yerine getirerek daha motivasyon sahibi olmalarını sağlar.

Sorumluluk sahibi bir çocuk yetiştirirken en çok dikkat etmeniz gereken konulardan biri de çocuğunuzun hangi yaşta hangi sorumlulukları alabileceği. Çünkü bazı görevler, belirli yaş grubundaki çocuklar için oldukça zorlayıcı ve erken olabilir. 

2-3 yaş grubu

Bu yaş aralığındaki çocuklar, bağımsız olma isteğiyle hareket ederler ve çoğu zaman inatçı bir tavır sergileyebilirler. Ancak 2-3 yaş dönemi, büyük sorumluluklar almak için oldukça erkendir. Bunun yerine, küçük sorumlulukla gelişimlerini olumlu yönde etkiler.

• Yemek yeme: Çocukları kendi başlarına yemek yemeye teşvik edebilirsiniz. Döküp saçsalar da çatal ve kaşık kullanmayı öğrenmeleri için fırsat tanınmalıdır.
• Bardaktan su içmek: Bu yaş grubundaki çocukların bardağı doldurup su içmelerine de izin verebilirsiniz. İlk başta biraz zorlanabilirler ancak denemelerine izin vermelisiniz.
• Basit giysileri giymeye çalışmak: Özellikle yelek, çorap gibi kolay giyilebilen kıyafetleri deneme şansı verebilirsiniz.
• Oyuncaklarını toplamaya teşvik edilmek: Çocuğun oyuncaklarını yerine koymasını tembihleyebilirsiniz.

4-5 yaş grubu

Bu dönemde çocukların sorumluluk bilinci daha belirgin hale gelir. Artık basit görevleri yerine getirmekten keyif alabilirler.

• Düzenli olma: Çocuğun odasını veya oyuncaklarını toplamasını bu dönemde bir rutin haline getirebilirsiniz.
• Kişisel bakım: Ellerini ve yüzünü yıkayabilir, diş fırçalama alışkanlığı kazanabilirler.
• Sofrada basit görevler almak: Sofraya ekmek getirme, tuzluğu masaya koyma gibi küçük sorumluluklar verebilirsiniz.
• Kendi kıyafetlerini seçmek: Sabahları ne giyeceğine kendisinin karar vermesine izin verebilirsiniz.

6-7 yaş grubu

Okul çağına giren çocuklar için sorumlulukların kapsamı daha da genişler. Günlük yaşamlarını daha bağımsız şekilde sürdürebilmeleri için de bu yaşta bazı becerileri kazanmaları önemlidir.

• Kendi başına giyinip soyunmak: Artık ebeveyn yardımı olmadan kıyafetlerini değiştirebilmelidirler.
• Okula hazırlık sürecinde aktif rol almak: Çantasını hazırlamak, servise veya okula zamanında yetişmek gibi sorumluluklar alabilirler.
• Evcil hayvanın bakımını üstlenmek: Eğer evde bir evcil hayvan varsa, suyunu veya mamasını koyma gibi görevler verilebilir.

8-9 yaş grubu

Bu yaşta çocuklar artık kendi görevlerini yerine getirme bilincine sahip olmalıdır. Okulla ilgili sorumluluklarını daha bağımsız şekilde yürütmeye başlamaları beklenir.

• Derslerini hatırlatılmadan yapmak: Kendi ödevlerini planlamalı, ebeveyn müdahalesi olmadan derslerine odaklanmalıdır.
• Kendi eşyalarını düzenlemek: Odasını ve çalışma masasını düzenli tutmalıdır.
• Yardım almadan banyo yapmak: Kendi kişisel bakımını tamamen kendisi yapabilmelidir.
• Ailece yapılan işlerde görev almak: Sofrayı hazırlamaya yardımcı olmak veya alışverişten sonra poşetleri taşımak gibi sorumluluklar sık sık paylaşılabilir.

10-12 yaş grubu

Bu yaş grubundaki çocuklar artık daha bağımsız olmalıdır. Kendilerine güvenmeleri ve kendi işlerini yönetebilmeleri için çeşitli sorumluluklar almalıdırlar.

• Evde tek başına kalabilmek: Kısa süreliğine evde yalnız kalabilmeli ve bu sürede kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmelidirler.
• Toplu taşıma araçlarını kullanabilmek: Otobüs, minibüs gibi ulaşım araçlarını güvenli bir şekilde kullanabilmelidirler.
• Okulla ilgili tüm görevlerini kendi başına yürütmek: Derslerini planlamak, sınavlarına hazırlanmak gibi sorumlulukları alabilmelidirler.
• Arkadaşlarıyla dışarı çıkma deneyimi kazanmak: Sinema, tiyatro veya kütüphane gibi yerlere arkadaşlarıyla gitmeli ve nasıl davranması gerektiğini öğrenmelidir.
• Küçük alışverişleri yapabilmek: Markete gidip eksik birkaç malzemeyi almak gibi basit görevler üstlenebilirler.

Novakid’de uzman eğitmenlerimizle çocuklara eğlence ve konuşma pratiği yapabilecekleri, katı ezberden uzak İngilizce dersleri veriyoruz. Siz de ücretsiz deneme dersinizi hemen alın!