8 min Para yönetimi, çocukluktan başlamak üzere edinilmesi gereken bir beceri. Sonuçta çocuklar gerçek hayata, yetişkinliğe adımlarını attıklarında kazandıkları parayı yöneterek kendilerine yetmeleri gerekiyor.
Yani çocuklar İngilizce 10’a kadar sayma gibi dil becerilerini öğrenirken aynı zamanda kendilerine yetişkinlik hayatında yardım edecek diğer yeteneklere de sahip olmalı.
Bunu rahatça yapabilmek içinse erkenden atılan bir temele ihtiyaç var.
Birçok ebeveyn, çocuklarına finans eğitimi ile ilgili temel bilgileri vermenin önemini tam olarak kavramış değil. Bilenlerin ise çocuklarına para kazanmayı, yönetmeyi anlatma konusunda öğrenecek daha çok şeyi var.
Biz de bu yazımızda çocukların finans eğitiminden ve para yönetimi hakkında nasıl bilgilendirilmesi gerektiğinden detaylıca bahsedeceğiz. O hâlde haydi başlayalım!
Finansal okuryazarlık nedir?
Finansal okuryazarlık, en genel hâliyle tanımlayacak olursak finans okuryazarlığı eğitimi uzmanı Anna Dengina’ya göre
“paranızı ve hayatınızı daha iyi yönetebilmenizi sağlayan bilgi ve yetenekler bütünü”dür.
Bu bilgi ve yeteneklere hangi yaş gruplarının ne oranda sahip olması gerektiği ise ayrıca irdelenmesi gereken bir konudur.
Örneğin finansal okuryazarlığa bir yetişkinin bakış açısıyla bakarsak temel yeteneklerden daha çok yatırım araçları, enflasyona karşı korunma, girişimcilik gibi nispeten zor konuları düşünürüz. Bu yaklaşım her ne kadar yanlış olmasa da işin temeline inebilmemiz, çocukların dilini konuşabilmemiz lazım.
Bu aşamalara gelmeden önce çocuklar paranın ne olduğunu, nasıl kazanıldığını, ne işe yaradığını en temel düzeyde anlamalı. Mesela bir çocuk almak istediği bir oyuncak gördüğünde bu oyuncağın bir fabrikadan geldiğini, başka oyuncaklara oranla neden daha ucuz veya pahalı olduğunu öğrenmeli. Çocuklar, bunlardan da önce soyut düşünebilme yeteneğine sahip olmak için sayı saymaya, çokluk ve azlık kavramlarına, matematiğin en basit düzeyine hâkim olmalı.
Kısacası çocuğunuza bu kavramları en temel düzeyde öğreterek bile finans eğitimine başlayabilirsiniz.
Çocuklarla para hakkında konuşmaya ne zaman başlamalı?
Az önce bahsettiğimiz gibi, çocuğunuzla para hakkında konuşurken onun yaşına uygun olan kavramları kullanmalısınız. Bu bağlamda bakınca çocuğunuz henüz 2-3 yaşlarındayken bile ona bazı fikirleri öğretebilirsiniz.
2-3 yaşındaki çocukla neler konuşulur?
Para hakkında konuşmaya marketteki eşyaları eve direkt alıp götürmediğimizi, kağıt veya madeni paralar vererek onları satın aldığımızı anlatarak başlayabilirsiniz. Bu sayede çocuğunuz değiş-tokuş kavramını en temel düzeyde anlayacaktır.
Peki ya sonrasında?
4-6 yaşlar arasında ise eşyaların nasıl market raflarına geldiğini, fabrikaların nasıl çalıştığını, bazı eşyaların neden diğerlerinden daha pahalı olduğunu basit olarak öğrenebilirler.
Çocuğunuz bu konulara ilgili değilse ne yapılmalı?
Her çocuk farklı eğilimlere ve yeteneklere sahip olduğu için burada belirttiğimiz yaşlarda gereken isteklere veya becerilere sahip olmayabilirler, bu durumda endişelenmenize hiç gerek yok. Bir çocuk henüz beş yaşındayken para biriktirmenin ne demek olduğunu anlayabilir, diğer ise 8-9’una kadar bir şey almak bile istemeyebilir.
Harçlık alma yaşı kaç olmalı?
Çocuğunuz 7-9 yaş aralığına geldiğinde ise ona harçlık vermeye başlayabilirsiniz. Dilerseniz gelin harçlık hakkında bilmeniz gereken bazı detaylardan bahsedelim.m.
Harçlık hakkında bilinmesi gerekenler
Harçlık konusunda dikkat edilmesi gereken birçok konu var. Öncelikle çocuğunuza ne zaman harçlık vermeye başlayacağınızı iyi belirlemelisiniz.
Dengina’ya göre harçlık vermeyi dokuz yaşından öteye geciktirmemek gerekiyor, fakat buna başlamadan önce dikkat etmeniz gereken bazı kriterler var.
- Çocuk, sayı saymayı öğrenmiş olmalı.
Harçlık vermeden önce çocuğunuzun sayıları iyi bildiğinden emin olmalısınız. Çocuğun cebindeki paranın nelere yeteceğini, ne kadar para üstü alacağını hesaplayabilmesi, yani parayı günlük hayatta kullanabilmesi için temel toplama çıkarma bilgisine sahip olması gerekiyor.
- Çocuk, zaman kavramını kafasında oturtmuş olmalı.
Harçlık alan bir çocuk sadece parasını değil, bununla birlikte zamanını da yönetebilmek zorunda. Sonuçta harçlıklar belli bir süreçte bir (mesela haftalık) veriliyor. Çocuk, bir haftanın ne kadar süreceğini anlamalı ve parasından her gün ne kadar harcaması gerektiğini buna göre ayarlayabilmeli.
Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi almak istiyorsanız çocuklar için zaman yönetimi içeriğimize de göz atmanızı öneririz.
- Dışarıda gördüğü bir şeyi istemesi, sizin için bir işaret olabilir.
Çocuğunuz, sizden dışarıda gördüğü bir şeyi almanızı istiyorsa bunu harçlık vermeye başlamanız için bir işaret olarak görebilirsiniz. Sonuçta bu durum, çocuğunuzun kendi ihtiyaçlarının olduğunu, parayı kendi istediği gibi kullanmak istediğini, kendi kararlarını verme arzusunu ortaya koyar. Dolayısıyla çocuğun bir şeyleri kullanmak istemesi, harçlık almaya ihtiyacı olduğunu gösterir.
Harçlık sistemini oturtmanın önemi
Birçok ebeveyn çocuğuna belirli aralıklarla belirli bir miktar harçlık vermektense çocuk istediğinde, ihtiyacı olduğu kadar para vermeyi tercih ediyor. Bu yöntem, uzmanlar tarafından önerilmiyor. Çünkü para istek üzerine verilirse çocuk parasını nasıl yöneteceğini öğrenmeden eline geleni harcıyor.
Belli bir zaman aralığında düzenli olarak verilen harçlık ise tıpkı çocukların yetişkinlikte alacakları maaş gibi çalışmakta. Çocuklar, bu sayede hangi zaman aralığında ne kadar harcamaları gerektiğini uygulamalı olarak öğreniyor. Bununla birlikte düzenli bir harçlık sistemi kullanmayarak bir çocuğun para biriktirme yollarını da kısıtlıyor olabilirsiniz.
Çünkü sadece parası bittiğinde para isteyen bir çocuk, bütün parasını harcadıktan sonra size gelecektir ve bu durum kısır bir döngüyle devam edecektir. Fakat düzenli harçlığa sahip olan bir çocuk, parasının biriktirmek istediği kısmını belirli aralıklarla kenara ayırabilir.
Kısacası çocuğunuzun para yönetimini desteklemek istiyorsanız ona her istediğinde değil, düzenli aralıklarla harçlık vermenizi öneririz. Buna ek olarak çocuğunuzun parası harçlık almadan önce bittiyse kötü polisi oynayıp düzeni bozmamanız, çocuğun finansal planlamayı daha iyi öğrenebilmesi açısından faydalı olacaktır.
Çocuk ne zaman banka kartı / kredi kartı kullanmaya başlamalı?
Günümüzün dijital dünyasında her şey gibi para da dijital hâle geldi. Günlük hayatta nakit paranın yerini banka kartları almaya başladı. Buna ek olarak internet alışverişlerinde de kart kullanmak gerekiyor.
Bu sebeple çocuklar sadece fiziksel hayatta kullanabilecekleri paraya değil, aynı zamanda dijital ortamda kullanabilecekleri bir karta da ihtiyaç duymakta. Neyse ki bankalar veya diğer ödeme sağlayıcıları da artık velilerin izni dahilinde çocuklara kart verebiliyor.
Finansal okuryazarlık eğitimi uzmanı Anna Dengina, çocuklara kart vermek için 9 yaşın ideal olduğunu söylüyor. Bununla birlikte tabii ki de dikkat etmeniz gereken bazı faktörler bulunuyor.
Çocuk, kart kullanmaya başlamadan önce nakit para kullanmayı iyice öğrenmiş, değiş-tokuş konseptini kafasında oturtabilmiş olmalı. Olmalı ki banka hesabının ne olduğunu, oradaki paranın nereden gelip nereye gittiğini anlayabilsin. Eğer çocuğunuzun bu yeterliliklere sahip olduğunu düşünüyorsanız ona bir banka kartı almayı düşünebilirsiniz.
Çocuğa banka kartı alırken dikkat edilmesi gerekenler
Diyelim ki çocuğunuza banka kartı almaya karar verdiniz, peki şimdi ne yapacaksınız? Nasıl bir kart almanız gerekiyor, bu konuda nelere dikkat etmelisiniz? Gelin birkaç noktadan bahsedelim.
- Yönetim kolaylığı
Çocuğun kullanacağı banka kartı, belli bir yaşa kadar ebeveynin yasal yükümlülüğünde bulunacaktır. Bu sebeple sizin kullandığınız bankayla çocuğunuzun kullanacağı banka farklıysa hesabı yönetme konusunda zorluklar yaşayabilirsiniz.
Yani mümkünse çocuğunuz için ilk aşamada kendi kullandığınız bankayı tercih etmenizi öneririz.
- Tasarım
Bir kartın tasarımı yetişkinler için o kadar önemli olmasa da çocuklar buna daha fazla özen gösterir. Çocuğun karta daha çok ilgi göstermesi ve sahip çıkması için kişiselleştirebileceğiniz, hoş bir tasarıma sahip bir kart seçmek işinize yarayabilir. Kartı çocuğunuzun ilgi alanlarına göre çeşitli çıkartmalarla da süsleyebilirsiniz.
- Kullanım ücretleri
Kullanım ücretleri genelde yetişkin olarak banka seçerken göz önünde bulundurduğumuz faktörler arasında yer almakta. Neyse ki bankalar çocuklara verdikleri kartlarda genellikle kullanım ücreti almıyor. Bu ücreti almayarak kendilerine gelecekte sadık kalacak bir müşteri yetiştirmeyi tercih ediyorlar.
Fakat seçenekleriniz arasında ücret alan bankalar bulunuyorsa hesabınızı bunu da göz önüne katarak yapmalısınız.
- Yaş sınırlamaları
18 yaşının altındaki çocuklar için banka kartı açtırma konusunda farklı ülkelerde farklı politikalar bulunmakta. Türkiye’de ise bu inisiyatif genelde bankaya bırakılıyor ve yaş kısıtlamasında kesin bir sınır göremiyoruz, fakat minimum yaş genelde 12-16 yaş arasında değişiyor.
Hesap açmak istediğiniz bankanın yaş sınırlamalarına göz atarak çocuğunuz için en uygun seçimi yapabilirsiniz.
Finans eğitimi için uygulayabileceğiniz taktikler
Çocuğunuzun finansal açıdan sorumlu yetişmesini istiyorsanız bunun için uygulayabileceğiniz bazı taktikler ve birlikte yapabileceğiniz bazı aktiviteler bulunuyor.
- Çocuğunuza güzel bir cüzdan / kart alın.
Görsellik, çocuklar için çok önemli. Bu yüzden çocuğunuzun kartını veya cüzdanını kaybetmesini istemiyorsanız ona güzel görünen, cebine kolayca sığabilecek, kolayca kullanabileceği bir cüzdan almanızı öneririz.
- Harcama alışkanlıklarınızı beraber takip edin.
Çocuğunuzun finans eğitimi kapsamında harcama alışkanlıklarını takip etmek, hem çocukların hem de yetişkinlerin işine yarayabilir. Siz de çocuğunuzla harcama alışkanlıklarınızı beraber takip edin. Bunu yapmak için birkaç hafta boyunca neler aldıklarınızı not edebilir, parayı nasıl harcadığınızı görerek nasıl daha verimli kullanabileceğinizi anlayabilirsiniz.
- Giderlerinizi birlikte planlayın.
Çocuklar 11-12 yaşlarına kadar kendi başlarına plan yapmaya hazır değillerdir. Çocuğunuzu buna hazırlamak için gider hesaplarınızı birlikte yapmayı teklif edebilirsiniz. Not aldığınız harcamalara göz atıp gelecek planlarınızda ne kadar paraya ihtiyacınız olduğunu beraber çözmenizi, harcama planlamanızı da buna göre yapmanızı öneririz. Bu sayede çocuğunuzun finansal planlama yeteneğini geliştirmesine yardımcı olursunuz.
- Görsel materyallerden yardım alın.
Daha önce bahsettiğimiz gibi, çocuklar için görsellik çok önemli. Bu yüzden çocuğunuzun harcama alışkanlıklarını ayarlarken veya para biriktirme hedeflerini belirlerken bunları görselleştirmeniz işinize yarayabilir. Örneğin çocuğunuz bir teknolojik alet almak için para biriktirirken bu hedefi “Hedefe giden yol” başlığında bir grafik şeklinde ona sunmak, çocuğunuzun ne yaptığını içselleştirmesinde büyük rol oynayacaktır.
- Bankacılık oyunları oynayın.
Çocuğunuzla rol yaptığınız bir bankacılık oyunu oynayarak ona bankaların nasıl çalıştığını öğretebilirsiniz. Oyunlaştırma yöntemi, çocuğun konuyu daha iyi anlamasını sağlayacaktır. Bu oyunlar kapsamında bir bankanın nasıl para alıp işlediğini, müşterilerine de nasıl hizmet verdiğini ona gösterebilirsiniz. Örneğin çocuğunuzdan bir miktar para alıp bu parayı faiziyle geri vermek iyi bir uygulamalı gösterim olabilir.
Gelişmiş finansal okuryazarlık nasıl öğrenilir?
Çocuğunuza paranın ne olduğunu, nasıl kullanılacağını, para biriktirmenin inceliklerini, dijital bankacılığı öğrettikten sonra gelecekte de işine yarayabilecek, nispeten daha gelişmiş finansal okuryazarlık konularını anlatmaya başlayabilirsiniz. Peki gerçekten de “finansal okuryazarlık” dediğimiz şey nasıl öğrenilir? Çocuğunuza bu konuda neler anlatarak yola başlamalısınız?
Örneğin ona enflasyonun ne olduğunu anlatmak, itibari paraların nasıl değer kaybettiğini temel düzeyde öğretmek güzel bir başlangıç olabilir. Çocuk, böylece para biriktirirken yatırım yapmanın gereğini anlamış olur.
Bu vesileyle çocuğunuza döviz, altın, dijital varlıklar gibi yatırım araçlarının ne olduğundan bahsetmeyi, varlık yönetimini en kolay hâlinde anlatmayı düşünebilirsiniz. Bir çocuk para biriktirme yollarını bu sayede daha iyi öğrenebilir.
Daha önce de belirttiğimiz gibi, her çocuğun ilgilendiği, yatkın olduğu alanlar farklı. Her biri farklı şekilde yetişiyor, farklı şeyleri daha iyi anlıyor. Bu yüzden eğer çocuğunuzun bu konuları anlayabilecek kapasiteye geldiğini düşünüyorsanız onla finansal okuryazarlık hakkında konuşmaya erkenden başlamanız da mümkün.
Novakid’le çocuk gelişimi hakkında daha çok şey öğrenin!
Novakid Blog’da çocuk gelişimi ve dil eğitimi hakkında birçok çeşitli konuda detaylı rehberler sunuyoruz. Eğer çocuk gelişimindeki konular hakkında daha fazla bilgi edinmek, çocuğunuzun İngilizce gelişimine de yardımcı olmak istiyorsanız blog kategorimizi takip edin!
Uzaktan İngilizce eğitimi kursu Novakid olarak yararlı eğitim bloglarımızla birlikte aynı zamanda 4-12 yaş arası çocuklar için online İngilizce dersleri sunuyoruz. Alanında uzman, ana dili İngilizce olan öğretmenlerimizle verdiğimiz, 25 dakikayı geçmeyen interaktif dersler sayesinde çocukların geleneksel ezberci müfredattan çıkarak İngilizceyi severek, eğlenerek öğrenmesini sağlıyoruz.
Eğer kurs ilginizi çektiyse ve denemek istiyorsanız Novakid’den ilk 25 dakikalık deneme dersinizi tamamen ücretsiz bir şekilde alabilirsiniz. Finansal okuryazarlık eğitimi içeriğimiz hakkında düşüncelerinizi yorumlar kısmından bizlerle belirtmeyi lütfen unutmayın.
İçeriğimizi beğendiniz mi?
