Çocuk yetenekleri nasıl keşfedilir ve desteklenir? Yetenekli çocuk nasıl yetiştirilir?

“Yetenekli çocuk” kavramı oldukça geniş bir anlama sahip. Bu sebeple, öncelikle aklımızda daha iyi yer etmesi için kimlere özel olarak “yetenekli çocuk” dendiğine bakalım.

Amerikan Ulusal Yetenekli Çocuklar birliği, özel yetenekli çocukları şu şekilde betimliyor:

“Üstün yetenekli bireyler, bir veya daha fazla alanda olağanüstü düzeyde yetenek veya yeterlilik gösteren kişilerdir. Alanlar, kendi sembol sistemi (örneğin, matematik, müzik, dil) ve/veya duyusal motor becerileri (örneğin, resim, dans, spor) olan herhangi bir yapılandırılmış faaliyet alanını içerir.”

Peki ya tarihte üstün yetenekli çocuklara örnek olarak kimleri gösterebiliriz? Gelin, iki kişiyi inceleyelim:

Dünya satranç şampiyonu Magnus Carlsen, tarihin gelmiş geçmiş en iyi satranç oyuncusu olarak biliniyor. Elbette Carlsen, bir sabah uyandığında kendini satranç dahisi olarak bulmadı. Kendisi çocukken problem çözme, örüntüleri tanıma, yapboz yapma, karmaşık Lego yapıları inşa etme gibi konularda oldukça yetenekliydi. Bunu gören ebeveynleri, Carlsen’in yeteneğini keşfederek onu satranca yönlendirdi. Bu muhtemelen küçük Magnus için yaptıkları en iyi şeydi.

Telefonun mucidi Alexander Graham Bell de başka bir örnek. Bell, daha 12 yaşındayken kısa kürekler ve fırçalar kullanarak buğday tanelerini kabuklarından ayıran bir makine icat etti. Bell’in o zamanki en yakın arkadaşının babası, bunu gördükten sonra kendisine ufak bir atölye verdi. Eğer Bell çocukken yeteneği keşfedilip pekiştirilmeseydi, belki de hiçbir zaman telefonu icat edemeyecekti!

İşte tam da böyle örnekler bize çocuk yeteneklerini dikkate almanın önemini gösteriyor. Birçok zaman çocuklarda yetenek keşfetme, çocuğun geleceğini (hatta yukarıdaki örneklerde dünyayı!) tamamen değiştirebiliyor.

Çocuklarda yetenek keşfetmenin ne kadar önemli olabileceğini gördük. “Peki bunu kendi çocuğuma nasıl uygulayacağım?” diye soruyorsanız merak etmeyin, şimdi de bu soruyu cevaplayacağız. Sizler için birkaç ipucu derledik:

Çocuğu oyun oynarken izlemek

Çocukların en sevdiği şeylerden biri şüphesiz ki oyun oynamak. Tabii ki bunu da en sevdikleri şekilde yapmayı tercih ediyorlar. Ancak oyun deyip geçmemek lazım, çünkü çocuğun eğlenme şekli, bize yetenekleri hakkında çok önemli şeyler gösterebilir.

Mesela çocuğun en çok ne tür oyuncaklarla oynadığına bakmak, yetenek keşfetme konusunda epey yardımcı olabilir. Lego gibi oyuncaklarla oynayan bir çocuğun, karmaşık yapılar üretmeye yatkınlığı olabilir. Sık sık yapboz yapan bir çocuğun analitik becerilerinin kuvvetli olma ihtimali yüksektir. Başka bir örnek olarak da figürleri veya peluş hayvanlarını konuşturup hikayeler anlatan bir çocuk, yaratıcı alanlarda yetenekli olabilir.

Çocukla iletişim kurmak

Yetenek keşfetmede mutlaka en etkili yöntemlerden biri de çocukla doğrudan iletişim kurmak. Özellikle de ilgilerini çektiği belli olan konularda konuşan çocukları dikkatle dinlemek, “Çocuktur, bilmez.” deyip geçmemek gerekiyor.

Dinlemenin yanı sıra çocuğa bazı sorular sorarak kendisinin de ilgi alanları üzerine düşünmesini sağlayabilirsiniz. Örneğin çocuk, size çok ilginç bulduğu bir şeyden bahsediyorsa “Çok ilginç, bunu nasıl keşfettin?” veya “Peki bu konunun en çok ilgini çeken yönü ne?” gibi sorular, çocuğun ilgi alanlarını yönetmekte ve desteklemekte oldukça yardımcı olacaktır.

Çocuklara hobiler kazandırmak

Çocukların yeteneklerini en iyi sergileyebildikleri yerlerden biri, hobileri olacaktır. Bu sebeple çocuğa yeni hobiler kazandırmak, yetenek keşfetmede epey işe yarayabilir. 

Ancak öncelikle hobileri sıradan ilgi alanlarından ayırmamız gerekiyor. Dolayısıyla “hobi ne demek?” sorusunu cevaplamalıyız.

Hobi; zorunlu olmayan, boş zamanları değerlendirmek ve eğlenceli vakit geçirmek için yapılan her türlü aktiviteye verilen addır. Peki ya çocuk hobi alanları nelerdir?

Çocuk hobileri, doğal olarak çocuğun yaşına ve gelişim dönemine göre değişecektir. Örneğin 7 yaş hobileri basit kitaplar okumak, boyama yapmak, oyuncak setleriyle oynamak gibi aktiviteleri içerebilir. Bir başka örnek olarak ise 12 yaş hobileri takım sporları yapmak, enstrüman çalmak, film izlemek gibi aktiviteleri kapsayabilir. 

Genel konuşmak gerekirse, hobi çalışmaları çocukların hem eğlenmesini hem de yeteneklerini açığa çıkarmasını sağlayacaktır. Gördük ki hobiler, zorunluluktan değil, eğlenmek için yapılan aktivitelerdir. Unutmayın: Çocuğunuz bir şeyi eğlendiği için yapıyorsa, o şeyde yetenekli olma ihtimali yüksektir!

Bazen çocuk bir konuda çok yetenekli olabilecekken, yeterince farklı şeyler deneyimlemediği için bu yetenek keşfedilemeyebiliyor. Böyle olup da çocuğun yeteneğinin boşa gitmesini hiçbirimiz istemeyiz. Dolayısıyla ebeveynler, çocuklarıyla beraber yeni etkinlikler keşfetmeye açık olmalı.

“Peki yetenek keşfetme için nasıl aktiviteler yapabilirim?” diye soruyor olabilirsiniz. Bu soruyu cevaplamak adına birkaç fikir derledik. Haydi inceleyelim:

• Müze, sergi ve fuar gezmek: Özellikle de bilgiye aç bir çocuğunuz varsa bu tarz aktivitelere bayılacaktır. Görerek öğrenmek, çocuğun aklını çalıştırmanın yanı sıra genel kültürünün artmasını ve yeni şeyleri merak etmesini de sağlayacaktır.
• Ufak araştırmalar yapmak: Çocuğunuzun ilgisini çeken spesifik bir konu bulup, beraber bu konuda derinlemesine bir araştırma yapabilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz papağanlara ilgi duyuyorsa papağan türleri hakkında bir araştırma yapabilirsiniz. Böylece çocuğun ilgi duyduğu alanlara yönelik analiz yetenekleri güçlenecektir.
• Müzik enstrümanı öğrenmek: Müzik enstrümanı çalmaya özellikle de erken yaşta başlayan insanların oldukça başarılı olduğu biliniyor. Eğer sizin çocuğunuzun da herhangi bir enstrümana ilgisi varsa onu bir kursa yazdırmanız, yeteneğinin açığa çıkmasını sağlayacaktır.
• Resim çizmek: Çocukların resimleri en başta karalamalardan ibaretmiş gibi görünse de, aradan ufak bir zaman geçince çocuğun aslında resim yapmakta oldukça yetenekli olduğu anlaşılabiliyor. Dolayısıyla çocuğunuza istediği gibi resim yapabileceği bir kalem seti almanız, onda bir yeteneği uyandırabilir!
• El işi yapmak: Özellikle de çocuğunuzun kinestetik öğrenici olduğunu fark ettiyseniz, el işi aktivitelerinde yetenekli olabileceğini bilmelisiniz. Origami, kilden heykelcik yapma, desen örmek gibi aktivitelerle bu yeteneği destekleyebilirsiniz.

Bu noktada en önemli yönlendirici ise tabii ki de çocuğun kendisi olacaktır. Eğer çocuğunuz, yeni bir aktivite keşfetmek istediğini söylüyorsa onu mutlaka dinlemelisiniz. Üstelik bu sayede yetenek keşfetmenin yanı sıra aile içi iletişimi de pekiştirmiş olursunuz.

Ana hatlarıyla çocuklarda yetenek keşfetmenin önemini, nasıl yapılabileceğini ve ne gibi aktiviteleri kapsayabileceğini gördük. Fakat elbette ki her şey yeteneği keşfetmekle bitmiyor. Aynı zamanda keşfedilen yeteneği desteklemek gerekmekte. Peki çocuk yetenekleri nasıl pekiştirilir?

Öncelikle, bu noktada her çocuğun kişisel olarak düşünülmesi gerektiğinin farkına varmalıyız. Bunun sebebi de her çocuğun yeteneklerinin ve ilgi alanlarının kendine özel olması. Dolayısıyla ebeveynlerın en başta yapması gereken şey, çocuğun yeteneklerini kesin bir şekilde belirlemek.

Çocuğunuzun yeteneklerini ve ilgi alanlarını iyice kavradıktan sonra, sıraladığımız genel tavsiyeleri uygulayabilirsiniz:

Çocuğun yeteneğini övmek

Çocuklar, yetişkinlerden olumlu yorumlar almayı çok severler. Dolayısıyla çocuk yeteneklerini pekiştirirken, ebeveynlerin düzenli olarak çocuğun yeteneğini takdir etmesi olumlu bir etkiye sahip. Çocuğunuz, takdir edildiğini hissettikçe yetenekli olduğu alanı daha da sevecek, dolayısıyla daha da gelişecektir.

Çocuğu yeteneğini kullanmaya teşvik etmek

Bir diğer önemli etken ise, çocuğun yetenekli olduğu şeyi yapmaya devam ettiğinden emin olmak. Örneğin, resim yapmakta yetenekli olan çocuğunuza “Haydi, bana bir köpek resmi çiz!” gibi tekliflerde bulunabilirsiniz. Bu sayede çocuğun yeteneği körelmeyecek ve daha da gelişecektir.

Bir destek ağı oluşturmak

Çocuk yeteneklerini geliştirmekte işe yarayan bir diğer şey ise çocuğun etrafındaki insanların, onu yeteneğini geliştirmeye teşvik etmesidir. Bunun için çocuğunuzun sık sık gördüğü insanlara onun yeteneğinden bahsedebilirsiniz. Örneğin öğretmenler, akrabalar ve komşular çocuğunuzun yeteneğini bilip överse, bu çocuğunuza hem moral verecektir hem de gelişmesini sağlayacaktır.

Çocuğu özgür bırakmak

Kesinlikle aklınızda bulundurmanız gereken bir diğer nokta ise, çocuğunuzu yetenekli olduğu alanda kısıtlamamanız gerektiği. Yetenek keşfetme, çocuğun kendini rahat ve özgür hissetmesini gerektirir. Örneğin oyuncaklarıyla hikaye üretmeyi seven bir çocuğa “Oyuncaklarını çıkarma, ortalık dağılıyor!” diyerek kısıtlamak, çocuğun yaratıcı yeteneğinin gelişmesine engel olacaktır. 

Teknolojiden faydalanmak

Çağımızın en önemli avantajı olan teknoloji de çocuk yeteneklerini pekiştirmek için kullanılabilir. Telefonlarımızda ve bilgisayarlarımızda her çeşit ilgi alanına ve yeteneğe hitap eden yüzlerce uygulama mevcut. Özellikle de analitik yetenekleri yüksek olan çocuklar, bilgisayarlardan oldukça yüksek verim alabilir. Fakat teknoloji kullanımının sağlıklı olacak şekilde sınırlandırılması gerektiğini de unutmamalıyız.

Yetenekleri eğitimle desteklemek

Çocuk yeteneklerini desteklemekte eğitim, büyük bir rol oynuyor. Elbette çocuğunuzun okulda yeteneklerini geliştirebildiğinden emin olmalısınız. Ancak konu çocuk yetenekleri olduğunda eğitim, yalnızca okuldan ibaret değil. Örneğin, dil konusunda yetenekli olduğunu fark ettiğiniz çocuğunuzu bir yabancı dil kursuna yazdırabilirsiniz. 

Çocuklar için en önemli yeteneklerden biri, kesinlikle yabancı dil. Bu yeteneğin pekiştirilmesinin en iyi yolu da dili yaşamak. Novakid’de uzman eğitmenlerimiz, online İngilizce derslerinde çocukların İngilizce yeteneklerinin gelişmesini sağlıyor. 

Çocuğunuzun İngilizce öğrenmesi bir sinema gecesi kadar eğlenceli ve unutulmaz olsun! Novakid, dil öğrenimini bir film gösterimine dönüştürüyor. Aşağıdaki videomuzda bu unutulmaz sinema gecesini izleyin: