10 min Çocuk hakları nelerdir? Ebeveynlerin ve çocukların bilmesi gereken her şey!
Çocuk hakları dünyanın dört bir yanındaki tüm çocuklar için temel olan hakları ifade eder. Bu haklar aynı zamanda her çocuğun kimlik, köken veya etnik koşullara bakılmaksızın doğuştan sahip olduğu haklardır.
Herkesin bilmesi gereken sözleşme aynı zamanda UNCRC kısaltmasıyla da karşımıza çıkar ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi anlamına gelir.
1989 yılında pek çok ülkenin imzaladığı sözleşmenin ilk maddesi çocuk kavramını da tanımlar. 18 yaşından küçük olan herkesi çocuk olarak tanımlayan sözleşme toplamda 54 maddeden oluşur. Bu sözleşmenin önemini vurgulamak için her yıl 20 Kasım günü Dünya Çocuk Hakları Günü olarak kabul edilmiştir.
Her çocuğun ve ebeveynin Çocuk Hakları Sözleşmesi hakkında bilgi sahibi olması büyük önem taşır. Hemen aşağıda sözleşmeye dair bilmeniz gereken en önemli noktaları listeledik!
Çocuk Hakları Sözleşmesi hakkında neler bilmeniz gerekiyor?
İngilizcede kısaca UNCRC olarak bildiğimiz Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi dünyadaki tüm çocukların haklarını gözeten bir sözleşmedir. Ülkemizin de imzalayarak taraf olduğu sözleşme dünyadaki çocukların temel haklarını korumak için 20 Kasım 1989’da imzalanmıştır.
Bununla birlikte ülkemizde bu konuda yürürlüğe giren kanunları da unutmamak gerekir. Geçtiğimiz yıllarda çocukların yaşam şartlarının iyileştirilmesi için pek çok yasa anayasada yerini almıştır.
Örneğin 2005 yılında onaylanan 5395 no’lu Çocuk Koruma Kanunu Türkiye’deki çocuk hakları kanunu bağlamında atılan önemli adımlardan biridir. Kanunun genel özetine her anne babanın göz atmasında da fayda vardır.
Kanunda sözleşmenin temel olarak belirlenen hakların korunması belirtilir. Anayasaya göre bu kanuna uyulmaması ve çocuk hakları ihlali yaşanması durumunda cezalar uygulanır.
Çocuk haklarına dair sözleşme ve tüm maddeleri çocukların sağlıklı bir şekilde büyümelerini, gelişmelerini ve topluma katılmalarını sağlamayı hedefler. Sözleşmede yer alan maddeler ise çocukların yaşam, sağlık, eğitim, oyun ve ifade özgürlüğü gibi bir dizi hakka sahip olduğunu da açıkça belirtir.
Ayrıca çocukların kötü muamele, sömürü ve ihmal gibi durumlardan korunmalarını da sağlar. Sözleşme kimliği ve kökeni fark etmeksizin bütün tüm çocukların haklarını korumak için rehberlik sağlayan bir çerçeve de sunar.
Sözleşmenin başta ebeveynler olmak üzere, öğretmenlere ve toplum liderlerine rehberlik eden bir anlayışı da vardır. 196 ülkenin imzaladığı sözleşme çocukların hayatını doğrudan ya da dolaylı yoldan etkileyebilecek figürlere öğüt veren bir yapıya da sahiptir.
Çocuk Hakları Sözleşmesi: Çocukların temel hakları nelerdir?
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 54 maddesinde en çok öne çıkan maddeleri değerlendirmekte fayda var. Hemen aşağıda çocukların temel hakların özellikleri üzerine kısa bir liste hazırladık.
- Çocuğun yaşama hakkı
Sözleşmenin 6.maddesi şöyle der: “Yaşamak, her çocuğun temel hakkıdır ve herkesin ilk görevi çocukların yaşamını korumaktır.”
Başta ebeveynler, sonrasında yasa koyucular olmak üzere herkesin çocukların yaşamlarını tehlikede bırakacak eylemlerden kaçınmalarını gerekir.
- Çocuğun eğitim hakkı
Sözleşmenin bu maddesi çocukların eğitim hakkının, eşitlik, erişim ve nitelikli eğitim sağlama yoluyla korunması gerektiğini belirtir. Devletler, çocukların okul gitme hakkını ve eğitimlerini geliştirmek için gerekli adımları atmalarını sağlamakla yükümlüdür.
- Çocuğun korunma hakkı
Sözleşme çocukların her türlü istismar, kötü muamele, ihmal ve zarardan korunma hakkını vurgular. Her çocuk aile içi istismar veya şiddet gibi tehditlere karşı korunmalıdır.
- Çocuğun ifade özgürlüğü
Çocuk haklarına dair sözleşme, 18 yaşının altındaki her bireyin de düşünce ve ifade hürriyetine sahip olduğunu tanır. Çocuklar, kendilerini ifade etmelerine fırsat tanıyan bir çevre içinde büyümelidirler ve bu haklarına saygı gösterilmelidir.
Türkiye’de çocuk hakları: Ülkemizde yapılan çalışmalar nelerdir?
Ülkemizde yaşayan ve 18 yaş altında olan her bireyin bu hakları “temel haklarımız” olarak bilmesi gerekir. Ebeveynler çocuk hakları konusunda önce kendilerini, sonra da çocuklarını bilgilendirmelidir.
Hemen herkes bu haklara dair yüzeysel bir bilgiye sahiptir. Ancak çocuk sahibi olan ve olmaya hazırlanan her anne babanın çocukların temel hakları konusuna iyice eğilmesi gerekir. Bu noktada ülkemizde çocuk haklarını korumaya yönelik yapılan çalışmalar ebeveynler için iyi bir rehber olabilir.
Bu noktada Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan raporlar özellikle 2000’li yılların başlarını işaret ediyor.
Çünkü ülkemizde çocukların temel haklarını korumaya yönelik en kritik adımlar bu yıllarda atılmış diyebiliriz. Ancak son yıllarda Çocuk Hakları Sözleşmesi çerçevesinde farkındalığın iyice arttığını da unutmamak gerek.
- Eğitim Reformu Girişimi okul öncesi eğitim almayan çocuk sayısın azaltmayı hedefliyor.
Ülkemiz okul öncesi eğitim noktasında hala umut verici bir oran yakalayamadı. Ancak bu yönde yapılan çalışmalar ile her yıl ilerlemeler kaydediliyor.
Türkiye’de okul öncesi eğitim alan çocuk sayısını her geçen yıl artırmak da elbette sözleşmenin maddeleri ile örtüşen bir hedef. Dolayısıyla ülkemizin vizyonu da her yıl çocuk hakları günü geldiğinde bir önceki yıla kıyasla daha fazla çocuğu eğitim hakkıyla buluşturmak olacak.
- Belediye eğitim merkezlerinde ebeveynlere çocuk gelişimi üzerine kurslar veriliyor.
Bu noktada özellikle yerel yönetimlerin ebeveynlere yönelik pedagojik eğitim kursları dikkat çekiyor. Ebeveynlere okul öncesi çocuk gelişimi rehberliği ya da ilkokul çağındaki çocuklar ile iletişim sürecine dair rehberlik programları sunuluyor.
Yine bu tür eğitim merkezlerinde çocuklara yönelik kısa süreli kurslar ve farkındalık eğitimleri de var. Temel haklar üzerine eğitimin yanı sıra çocuklar için trafik eğitimi gibi kritik konular da yer alıyor.
- Yerel yönetimlerin çocuğa yönelik çalışmaları her yıl artış gösteriyor.
Çeşitli belediye eğitim merkezlerinde sunulan eğitim programlarında çocuk hakları ile ilgili afişler, çocuk hakları kanunu ile ilgili tiyatro oyunları ve kısa animasyon filmlerini görmek mümkün.
Bu tür kısa süreli kursların yanı sıra özellikle 23 Nisan kutlamalarındaki çalışmaları es geçmemek gerek. Çocuğun toplumdaki öneminin vurgulandığı bu gün de ülkemizde çocuğa yönelik çalışmaların artmasında rol oynuyor.
Dolayısıyla hem anne babaların hem de ebeveyn adaylarının Çocuk Hakları Kanunu gibi konularda da bilgi olması gerekir.
- Sanal dünyada çocuğun güvenliğini iyileştirme çalışmaları başlatıldı.
Çocukların sanal ortamda güvende olması psikolojik bütünlük açısından kritik öneme sahip. Dolayısıyla her anne babanın çocuğunun siber dünyada da güvende olduğundan emin olması gerek.
Çocuk haklarına dair sözleşme kapsamında çalışmalar yapan sayısız projeden biri de Çocuk Katılımı ve Alt Hibe Yoluyla Çocuk Haklarını Teşvik Ederek Dijital Dünyada Çocukların Dijital Şiddetle Mücadele Etmesinin Güçlendirilmesi projesi oldu. Ancak bu projeye göre dijital ortamda zorbalık gören çocukların sayısı her yıl artıyor.
- 2008 yılında TBMM’de Çocuk Hakları İzleme Komisyonu kuruldu.
Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde kurulan Çocuk Hakları İzleme Komisyonu aynı Birleşmiş Milletler ile iş birliği içerisinde çalışıyor. Komisyon sözleşmenin getirdiği şartların ülkemizdeki tüm çocuklar için sağlandığından emin olmakla görevli.
Dünya Çocuk Hakları Günü’nün hem çocuklar hem de ebeveynler için önemine değinelim
Uluslararası Çocuk Hakları Günü’nden kısaca bahsetmiştik. Dünyanın dört bir yanındaki her çocuk için önemli olan bu gün, tüm çocukları kutlamak ve vurgulamak amacıyla her yıl 20 Kasım’da kutlanıyor. Hem çocuk haklarına dikkat çekmek hem de toplumun bu haklara saygı göstermesini teşvik etmek amacıyla dünya çapında etkinlikler yapılıyor.
20 Kasım tarihi ise, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin kabul edildiği tarihi temsil ediyor.
Çocukların temel haklarını tanıyan ve koruyan sözleşmeye dair farkındalık ülkemizde de artıyor diyebiliriz. Her yıl bir önceki yıla göre daha fazla vatandaş çocukların yaşam, sağlık, eğitim, oyun, ifade hürriyeti ve korunma gibi haklarına dair bilgi alıyor. Bu noktada çeşitli kamu spotları ve belediye çalışmalarının önemini unutmamak gerek.
Ancak bu günün en iyi yanlarından biri de eğitim potansiyelinde yatıyor. Çünkü ebeveynler, Uluslararası Çocuk Hakları Günü’nü çocuklarına bu hakları öğretmek için bir fırsat olarak kullanabilirler. İşte ebeveynlerin çocuklarına bu önemli günü kutlamaları ve öğretmeleri için bazı öneriler:
- Beraber günün anlam ve önemini vurgulayan etkinliklerine katılın.
Belediyelerin organize ettiği çocuğa yönelik tiyatro oyunlarını araştırın. Her yıl bu dönemde düzenlenen tiyatro oyunlarında çocuk hakları eğlenceli bir şekilde aktarılıyor.
- Öyküler ve küçük oyunlara başvurun.
Çocuk kitapları, oyunlar veya hikayeler aracılığıyla çocukların haklarını eğlenceli bir şekilde öğrenebilecekleri etkinlikler düzenleyebilirsiniz. Bunun için çocuğunuzla beraber gülümseyen, mutlu çocuk resimleri çizebilirsiniz.
- Çocuk haklarına ilişkin videolar ve belgeseller izleyin.
Çocuklarla birlikte çocuk haklarına ilişkin eğitici videolar veya belgeseller izleyerek bilgilerini artırın. Bu gün özelinde pek çok televizyon kanalında eğitici içeriklerle karşılaşabilirsiniz. Çocuğunuzla beraber bu içerikleri tüketebilirsiniz.
Çocuk hakları çerçevesinde ebeveynlere ve ebeveyn adaylarına ipuçları!
Çocukların haklarını anlamalarına ve bu hakları korumalarına yardımcı olmak için ebeveynlerin oynadığı rol hayati önem taşır. İşte ebeveynlerin çocuklarının haklarını nasıl destekleyebilecekleri konusunda bazı önemli ipuçları:
- Çocuğunuzun fikirlerini sorun ve fikir özgürlüğüne sahip oldukları gerçeğini aşılayın.
Toplumda kendi farkını ortaya koymasını isteyeceğiniz çocuğun özelllikle küçükken sağlıklı bir ortamda yetişmesi gerekir.
Çocuğunuzun fikirlerine ihtiyacınız olmadığında bile fikirlerini sormanızda fayda var. Böylece özgüvenini inşa etme noktasında büyük çaba sarf etmiş olursunuz.
- Çocuğunuza örnek olun.
Çocuklar ebeveynlerinin davranışlarını takip ederler. Bu nedenle ebeveynler çocuk haklarına saygı göstererek ve kendi davranışlarıyla örnek oluşturarak çocuklara bu değerleri aşılamalıdır.
- Çocuk hakları ile ilgili afiş hazırlama çalışmaları yapın.
Çocuğunuzla beraber görsel bir projeye başlamak ona kalıcı bilgi vermenin en iyi yoludur. Sözleşmenin maddelerini çocuğunuzla beraber yazdıktan sonra ortaya çıkan harika eseri daha sonra duvarınıza ya da kapınıza asabilirsiniz.
- Kolektif çalışmalara katılımı teşvik edin.
Parkta, kreşte, ya da illokulda da olsa çocuğunuzun toplumsal olaylara katılmalarına izin verin. Hatta sosyal sorumluluk projelerine ve karar süreçlerine dahil olmalarına olanak tanıyın. Bu da onların toplumlarına aktif bir şekilde katkıda bulunmalarına yardımcı olacaktır.
- Çocuk hakları kanunu ile ilgili müfredat onaylı çalışmalara göz atın.
Pedagoglar tarafından hazırlanmış çeşitli çalışmalarda sözleşmenin tüm maddeleri çocukların anlayabileceği bir anlatımla birleşiyor. Bu sayede çocuk hakları ihlali ve çocuk hakları sözleşmesi maddeleri çocuğun anlayacağı dilden anlatılıyor.
Novakid’le tanışın!
Her çocuğun kendi haklarını bilmesi ve temel haklarımızın özellikleri hakkında ipucu olması gerekiyor. Bu rehberlik eğitimine özellikle küçük yaşta başlamış olmak oldukça önemli. Fakat erken başlaması en elzem ders aslında İngilizce olurdu.
Çocuklarınızın İngilizceyi sevmesini ve kolayca öğrenmesini istiyorsanız Novakid tam size göre! Dil becerilerini geliştiren eğitim modelimizi aşağıdaki videoda izleyebilirsiniz:
İşte bu noktada Novakid sahneye çıkıyor. İnteraktif İngilizce eğitim kursu en güncel eğitim formülleriyle şahane bir İngilizce eğitim sunuyor. Üstelik ilk online deneme dersiniz tamamen ücretsiz!
Kaynakça
