Çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için neler yapılabilir?

Kitap okumak, çocukların gelişimi için en değerli alışkanlıklardan biri çünkü kitaplar, çocuklara sadece bilgi vermekle kalmıyor, aynı zamanda:

• Dil becerilerini geliştiriyor: Düzenli okuyan çocukların kelime hazinesi ve anlatım yeteneği artıyor. Dilbilgisini doğal yollardan öğreniyorlar.
• Okul başarısını destekliyor: Özellikle okuduğunu anlama becerisi, tüm derslerde başarıyı etkiliyor.
• Hayal gücünü besliyor: Çocukların farklı dünyaları keşfetmesini sağlıyor.
• Empati kurmayı öğretiyor: Hikâyelerdeki karakterler, çocukların kendilerini başkalarının yerine koymasına yardımcı oluyor.
• Bilişsel becerilerini geliştiriyor: Odak süresini uzatıyor, analiz ve sentez becerisini geliştiriyor, problem çözme becerisi kazandırıyor.
• Kültürel birikim kazandırıyor: Tarih bilinci gelişiyor, farklı kültürleri tanıma fırsatı doğuyor ve sanat-edebiyat zevki kazanılıyor.

Günümüzde ekranlar çocukların dikkatini çok fazla çekse de kitapların yerini dolduramıyor çünkü gerçek bir kitabın sayfalarını çevirmek, yavaş yavaş düşünmek ve hayal kurmak, çocuklar için hâlâ çok kıymetli.

Kısacası, kitap okumak çocukların hem bugününe hem de geleceğine katkı sağlıyor. Peki çocuklar neden kitap okumak istemez? Tavsiyelere geçmeden önce buna değinelim.

Birçok ebeveyn, çocuklarının kitap okumaya direnmesinden, kitap okuma alışkanlığı kazanamamasından şikâyetçi. Aslında bu durumun arkasında yatan pek çok sebep var. Öncelikle günümüz çocuklarına; dijital dünyanın sunduğu renkli, hızlı ve interaktif içerikler karşısında kitaplar daha “yavaş” ve “sıkıcı” gelebiliyor. Özellikle tablet oyunları ve sosyal medyanın sağladığı anlık ödül mekanizmaları, kitap okumanın getirdiği sabır gerektiren tatmin duygusuna fark atıyor.

Bir diğer önemli etken de kitap seçimindeki yanlışlar. Çocuğun yaşına, ilgi alanlarına ve okuma seviyesine uygun olmayan kitaplar sunmak, okuma deneyimini daha başlamadan bitirebiliyor.

Ayrıca “Kitap oku!” baskısı, çocuklarda direnç oluşturuyor. Sürekli hatırlatmalar ve zorunlu okuma saatleri, kitapları bir ödev gibi algılamalarına neden olabiliyor.

Okul ortamı da bu konuda kritik bir rol oynuyor. Not kaygısıyla zorunlu tutulan okuma ödevleri, çocukların kitapları “yapılması gereken bir iş” olarak görmesine yol açıyor. Özellikle sınav sisteminin yoğun olduğu ülkelerde, çocuklar kitap okumayı “boş vakit aktivitesi” olarak değil, “lüks” olarak algılıyor.

Tabii bir de aile içinde kitap okuma alışkanlığının olmaması da büyük bir engel. Ebeveynlerin kendileri kitap okumuyorsa, çocukların bu alışkanlığı kazanması çok daha zorlaşıyor çünkü çocuklar söyleneni değil, gördüklerini yapma eğilimindeler.

Çocuğunuzun kitaplarla dost olmasını sağlamak için sihirli bir değnek yok ama işe yarayan denenmiş yöntemler var. İşte okuma alışkanlığı kazanmak için stratejiler:

1. Rol model olun

Çocuklar söyleneni değil, gördüğünü yapar. Ebeveyn olarak elinize kitap alıp keyifle okuduğunuz anları çocuğunuzla paylaşın. “Ben şu an bu kitabı çok seviyorum çünkü…” diyerek okuma deneyiminizi anlatın. Ailecek kitap okuma saatleri düzenleyebilir ve bu saatleri keyifli bir ritüele dönüştürebilirsiniz.

2. Doğru kitap seçimi yapın

Çocuğunuzun ilgi alanlarını göz önünde bulundurmak bu noktada önemli. Futbolu seviyorsa futbol hikâyeleri, hayvanları seviyorsa hayvan temalı kitapları alabilirsiniz. Yaşına uygun, resimli, etkileşimli kitaplarla başlangıç da yapabilirsiniz. Kitapçıya birlikte gidip seçim yapmasına izin vermeyi ihmal etmeyin.

3. Okumayı eğlenceli hâle getirin

Sesli okuma yaparak farklı karakterlere sesler vererek, okuduklarınızı canlandırmak için küçük oyunlar oluşturarak, kitaptaki olaylarla ilgili tahmin oyunları oynayarak, sevdiği kitapları defalarca okumasına izin vererek kitap okuma alışkanlığı kazanma sürecini eğlenceli hâle getirebilirsiniz.

4. Teknolojiyle denge kurun

E-kitaplar ve sesli kitaplarla okumayı teşvik edebilirsiniz. Kitap okuma uygulamalarından faydalanın ancak ekran süresini sınırlamaya dikkat edin. Hatta “Kitap okuduktan sonra tablet zamanı!” gibi ödül sistemleri oluşturmak da dengede tutuldukça iyi bir seçenek olabilir.

5. Okuma ortamı yaratın

Evinizde küçük bir okuma köşesi oluşturmayı hiç düşünmüş müydünüz? Rahat bir koltuk, yumuşak bir ışık ve çocuğunuzun kitaplarını sergileyebileceği bir raf… Hiç şüphesiz kitap okuma saatlerini çok daha keyifli kılacak.

6. Okuduklarını konuşun

Kitaptaki karakterler hakkında çocuğunuzla sohbet edebilirsiniz. Mesela: “Sence şimdi ne yapacak?”, “Bu hikâyenin sonunu sen yazsan nasıl bitirirdin?” gibi sorularla okuma deneyimini interaktif hâle getirmek epey etkili ve eğlenceli bir yöntem.

7. Sabırlı ve destekleyici olun

Tahmin edebileceğiniz üzere okuma alışkanlığı bir gecede kazanılmaz. Küçük adımlarla ilerleyip her çabayı takdir etmek bu noktada kıymetli. Okuma hızı veya seviyesi konusunda eleştirel olmayın. Çocuğunuz okumakta zorlanıyorsa birlikte okuyun…

Bonus: Kitap okuma rutinleri oluşturun

• Yatmadan önce 20 dakika kitap okuma saati
• Hafta sonu kahvaltı sonrası ailece okuma zamanı
• Okul dönüşü dinlenirken kitap molası

gibi rutinler oluşturmak, kitap okuma alışkanlığının oturmasına yardımcı olacak.

İşte bahsettiğimiz tüm bu stratejileri uygularken çocuğunuzdaki değişimi gözlemleyin ve hangi yöntemlerin işe yaradığını göz önünde bulundurun. Zamanla bir okuma rutini oluşacak.

Ayrıca unutmayın; her çocuk farklıdır. Kimi çocuk macera kitaplarına bayılırken kimi resimli ansiklopedileri sever. “Peki ya çocuğunuz hâlâ direniyorsa?” diye sorabilirsiniz. 

İnatlaşmayın, ara verin ve bir süre sonra farklı bir yöntemle tekrar deneyin. Unutmayın, amacımız kitap okumayı sevdirmek, zorunluluk hâline getirmek değil. Zorlamak yerine teşvik edin, eleştirmek yerine destekleyin!

Artık miniklere okuma alışkanlığı kazandırma yollarını biliyoruz. Sıra, kitap önerilerinde. Sizin için hazırladığımız, her yaşa hitap eden özenle seçilmiş Türkçe çocuk kitaplarını aşağıda bulabilirsiniz:

2-4 yaş: Keşfetme dönemi

Bu yaş grubu için bol resimli, kısa ve tekrarlı cümleler içeren kitapların ideal olduğunu söyleyebiliriz.

• “Aç Tırtıl” (Eric Carle): Renkli resimlerle dolu bu klasik, miniklerin dikkatini kesinlikle çekecek.

• “Küçük Prens” (resimli uyarlama) (Antoine de Saint-Exupéry): Sadeleştirilmiş metin ve büyük resimlerle sunulan versiyonunu tercih edebilirsiniz.

• “Şimdik Bu Kitabı Okuma!” (Richard Byrne): Eğlenceli ve interaktif bir hikâye sunuyor.

5-7 yaş: Okumaya başlangıç

Bu dönemde kısa öyküler ve resimli kitaplar okuma alışkanlığı kazandırmada etkili.

• “Meraklı Bahçe” (Peter Brown): Doğa sevgisini anlatan, sıcacık bir hikâye.
• “Sakar Cadı Vini” Serisi (Valerie Thomas): Komik ve renkli çizimlerle dolu bir seri.
• “Küçük Kara Balık” (Samed Behrengi): Cesaret ve merak temalı, her çocuğun bayılacağı bir masal.

8-10 yaş: Macera ve hayal gücü devreye giriyor

Artık daha uzun hikâyeler ve serüven kitapları ilgilerini çekebilir.

• “Matilda” (Roald Dahl): Kitap sevgisiyle büyüyen bir kızın hikâyesi…
• “Pal Sokağı Çocukları” (Ferenc Molnár): Dostluk ve dayanışma üzerine harika bir klasik.
• “Çocuklar İçin Nasreddin Hoca Fıkraları” – Derleme: Mizah ve zekâ dolu kısa öyküler deyince ilk akla gelen…

11-13 yaş: Düşündüren ve sorgulatan kitaplara geçiş

Bu yaş grubu için karakter gelişimini destekleyen, biraz daha derin konular işleyen kitaplar tercih edilebilir.

• “Küçük Prens” (Antoine de Saint-Exupéry): Felsefi alt metinleriyle büyük küçük herkese hitap ediyor. Tam metin hâli bu yaşlarda okunabilir.

• “Harry Potter ve Felsefe Taşı” (J.K. Rowling): Fantastik dünyalara giriş için mükemmel bir başlangıç.
• “Çizgili Pijamalı Çocuk” (John Boyne): Tarih ve insanlık üzerine dokunaklı bir roman.

14+ yaş: Genç yetişkin kitapları

Ergenlik döneminde kimlik arayışına hitap eden, daha karmaşık konuları olan kitaplar tercih edilebilir.

• “Hayvan Çiftliği” (George Orwell): Alegorik bir distopya, herkesin okuması gerek…
• “Martı” (Richard Bach): Özgürlük ve kendini gerçekleştirme üzerine mükemmel bir hikâye.
• “Simyacı” (Paulo Coelho): Kendi yolunu bulma temasıyla gençlere ilham verecek muazzam bir öykü.

Tüm bu rehberimizi toparlayacak olursak; çocuklarımızı kitaplarla tanıştırmak, onlara hayat boyu sürecek bir armağan vermek demek. Unutmayalım ki bugün eline aldığı renkli resimli kitap, yarın dünyayı değiştirecek fikirlerin tohumlarını atıyor.

Çocuğunuz şu an kitap okumayı sevmiyor diye umutsuzluğa kapılmayın. Belki henüz “o kitabı” bulamadı. Sabırla, sevgiyle ve bol bol deneyerek mutlaka kitaplarla arasında bir köprü kuracaksınız ve okuma alışkanlığı kazandıracaksınız.

İşte kitap okuma alışkanlığı kazanma hakkında sıkça sorulan sorular ve cevapları!

Okuma alışkanlığı kazanmak için neler yapılabilir?

İlgi alanlarınıza uygun kitaplar keşfetmek önemli. Merak ettiğiniz konular veya sevdiğiniz türlerle başlamak motivasyonunuzu yükseltebilir. Günlük rutininize sabah 15 dakika erken kalkarak veya uyku öncesi küçük bir okuma seansı eklemeyi deneyebilirsiniz!

Çocuğa okuma nasıl sevdirilir?

Kitapları oyunla buluşturabilirsiniz. Sesli okuma yaparak karakterlere komik sesler verebilir veya hikâyeyi canlandırmayı deneyebilirsiniz. Ayrıca çocuğunuzun kitap seçimine saygı gösterin; çizgi romanlar veya resimli ansiklopediler de okuma sevgisi kazandırabilir.

Novakid, çocuklara ve ebeveynlere faydalı konular hakkında içerikler sunarken uzman eğitmenler tarafından online İngilizce eğitimi de veriyor! Novakid’in ilk deneme dersini çocuğunuz için ücretsiz alıp İngilizceyi interaktif ve eğlenceli bir şekilde yaşayarak öğrenmesini sağlayabilirsiniz!

Eğer bu yazımız ilginizi çektiyse blog köşemizdeki diğer içeriklerimize de göz atabilirsiniz.