7 dk. Çocuklarda yaşa göre dil becerileri: Hep birlikte çocuklarda dil gelişiminin adımlarını keşfedelim!
Çocukların herhangi bir şeyi hızla öğrenme becerileri gerçekten de hayran olunası. Önlerinde ne olursa çocuklar, bir süre keşif yaptıktan sonra hepimizi şaşırtacak derecede becerikli hale gelebiliyorlar. Çocuklar tarafından hızla edinilen beceriler arasından ise biri özellikle öne çıkıyor: dil.
Çocuklara hiçbirimiz konuşmayı okul ortamındaymış gibi öğretmiyoruz. Sadece etraflarında söylenenleri dinliyorlar ve dil gelişimi kendiliğinden meydana geliyor. Ancak elbette dil, bir anda çocukların beynine yerleşmiyor. O halde çocukların dil becerileri zamanla nasıl şekilleniyor?
Bu içeriğimizde tam da bu soruyu cevaplayacağız. Çocuklarda dil gelişiminin dönüm noktalarını farklı dönemlere göre anlatıp dil becerilerinin zamana göre değişimini yakından tanıyacağız. Haydi, hep birlikte dil gelişiminin adımlarını takip edelim!
Konuşma öncesi dönemde dil becerileri
Doğal olarak çocukluğun en erken dönemlerinde tam olarak “dil becerileri” diye bir şeyden bahsetmemiz zor. Ancak yine de çocuklar tam anlamıyla konuşmaya başlamadan önce birtakım önemli gelişmeler meydana geliyor. “Konuşma öncesi dönem” de diyebileceğimiz bu erken dönemi yakından inceleyelim.
- İlk 3 ay: Gıgıldama dönemi
İlk 3 ayda çocuklar, ağız kaslarının da gelişmesiyle birlikte çıkarabildikleri sesleri daha yeni yeni keşfediyor olurlar. Bu süre boyunca çocukların çıkardığı sesleri “konuşma” olarak nitelemek pek mümkün değil, ancak bunun yerine “gıgıldama dönemi” ifadesinin kullanıldığını görebiliriz.
Bunun yanı sıra çocuklar ilk 3 ay boyunca konuşmuyor olsalar da farklı seslerle isteklerini ve duygularını ifade etmeyi öğrenmiş olurlar. Yani bu dönemde bir çocuk üzüldüğünde, mutlu olduğunda ya da bir şeyi istediğinde farklı sesler çıkarabilir. Bu da bir nevi ilerledikçe gelişecek olan dil becerilerinin temelini oluşturur diyebiliriz.
- 3 – 6 ay: Babıldama (Mırıldanma / Agulama) dönemi
Bu dönemde çocuklar, ses çıkarma becerisinin üzerindeki kontrollerini algılayabilir. Bu da demek oluyor ki hala konuşmaya başlamasalar da sürekli yeni sesler çıkarmaya çalışacaklardır. Ağızlarını şekilden şekle sokarak çeşitli ünlü harfleri, hatta bazı ünsüz harfleri dahi söylemeye çalışabilirler.
Ancak dil gelişim dönemleri arasında 3 – 6 ay aralığının oldukça önemli bir yeri var, çünkü tam da bu dönemde, “babıldama” dediğimiz ve dil gelişiminde tam anlamıyla bir dönüm noktası olan bir beceri ortaya çıkıyor. Bu döneme aynı zamanda “agulama dönemi” veya “mırıldanma dönemi” de deniyor.
Babıldama, çocukların bazı ünsüzlerle başlayıp ünlülerle devam eden heceleri çıkarmasına verdiğimiz isim. Bu heceler çift dudak ünsüzleriyle (yani b, p ve m) ile başlayacaktır, çünkü ağız kasları üzerindeki motor becerileri bu şekilde gelişmiş olacaktır. Örneğin çocukların “ba”, “pa”, “ma” gibi heceleri çıkarması, babıldamaya başladıklarını gösterir.
Ancak babıldama döneminde çıkarılan bu sesleri de tam olarak “konuşma” becerisine dahil edemeyiz. Bunun yerine babıldama genellikle dil gelişiminin bir öncüsü olarak görülüyor. Çocuklar doğrudan konuşmaya çalışmaktansa çıkarabildikleri seslerle deney yapmaya devam ediyorlar gibi düşünebiliriz.
- 6 – 9 ay: Mırıldanmanın tekrarı dönemi
6 – 9 ay aralığında ise çocuklar, babıldama evresinin daha ilerlemiş hali olan “mırıldanmanın tekrarı” dönemine giriş yapıyor. Bu dil gelişimi döneminin özelliği, adından da anlaşılabileceği üzere, babıldamada üretilen hecelerin tekrar edilmeye başlaması.
Örnek vermek gerekirse “ba-ba”, “ma-ma”, “da-da”, “go-go” gibi hecelerin tekrarlanması, dil becerilerinde babıldama aşamasına geldiğimizi gösteriyor. Tabii bu tekrarlar giderek uzayabilir, hatta farklı hecelerin birlikte kullanılmasıyla çocuklar “ikili olmayan babıldama” denen beceriyi de sergileyebilir.
Buna ek olarak dil gelişiminin bu döneminde çocuklar, çıkardıkları sesleri biraz daha sosyal bir amaçla kullanmaya başlayabilir ve onlara ufak anlamlar yüklemeye başlayabilirler. Örneğin çocuk bir sesi çıkardıktan sonra hoşuna giden bir şey gerçekleşirse bu sese olumlu anlam yükleyip tekrar etmeye başlayabilir. Yani dil gelişimine dilin sosyal işlevleri de dahil olur.
- 9 – 12 ay: Babıldamanın sonları
9 – 12 ay aralığına geldiğimizde babıldama döneminin sonlarına ulaşırız. Bu vakitte çocuğun dil becerileri, ana dilini ön planda tutacak şekilde ilerlemeye devam eder. Yani çocuk, tam olarak bir anlam ifade etmeseler de ana dilindeki seslerden oluşan heceler üretir.
Bu vakitte en çok dikkatimizi çekecek özellik, çocuğun ana dilinin seslerini kullanarak cümlelere ya da sorulara benzer yapılar oluşturması olacaktır. Çocuğun çıkardığı seslerin tonlamasını biraz dikkatli dinlerseniz tıpkı yetişkinlerin kurduğu cümlelere benzediklerini fark edebilirsiniz.
Konuşma dönemindeki dil becerileri
Babıldama dönemini geride bırakarak dil gelişimindeki belki de en önemli noktaya ulaşıyoruz. Çocuklar en sonunda gerçek anlamda “konuşma” diyebileceğimiz beceriyi edinmeye ve ilk kelimelerini söylemeye başlıyorlar! O halde şimdi de konuşma dönemini detaylarıyla öğrenelim.
- 12 – 18 ay: Tek sözcük dönemi
Genellikle 12. ayda çocukların gerçek anlamda “ilk kelimelerini” söylemelerini bekleriz. Doğal olarak çocukların bu dönemde ürettiği kelimeler, babıldama dönemindeki tekrarlanan veya değişen heceleri biraz andıracaktır. Dolayısıyla bu dil gelişim döneminde çocuğun sesleri çıkardığı durumlara dikkat etmemiz gerekiyor.
Örneğin, çocukların babıldama döneminde “ba-ba” sesini çıkarabileceğini biliyoruz, fakat bunu iletişim amaçlı yapmadığı için ve daha çok tesadüf olduğu için bunu “konuşma” saymamıştık. Fakat 12. ayda çocuğun artık babasını göstererek bilinçli şekilde “baba” dediğini görebiliriz. Yani bu sefer gerçekten de kelime kullandığını söyleyebiliyoruz.
Ancak dil gelişiminin bu döneminde, “tek sözcük dönemi” şeklinde adlandırılmasından da anlayabileceğimiz üzere, çocukların uzun cümleler kurmasını beklemeyiz. Aksine, dil becerileri şimdilik yalnızca bir kelimenin söylenmesine izin verecek kadar gelişmiş olur.
- 18 – 24 ay: İki sözcüklü birleşimler dönemi
Tek sözcüklü dönemle birlikte dil gelişim dönemlerinde önemli bir eşiği geçtiğimizi söyleyebiliriz. Çocukların dil becerisi bir kere yerine oturdu mu bir daha ardı arkası gelmiyor. Sözcüklerin artık birleştirilmeye başladığı 18 – 24 ay döneminde de tam olarak bunu görüyoruz.
Bu vakitte çocuklar, daha önceden bildikleri kelimeleri birleştirerek iki kelimeli cümleler kurabilirler. Örneğin bu dönemde “Anne gel.”, “Baba bak.” gibi cümleler duymayı bekleyebilirsiniz.
- 2 – 3 yaş: Üç ve daha fazla sözcüklü ifadeler dönemi
Tabii ki de çocuklar iki kelimelik cümleler kurup dil becerilerini öylece bırakacak değiller. Doğal olarak bundan hemen sonra üç ve daha fazla sözcük içeren, gitgide uzayan cümleler ve belki de sorular geliyor.
Bu vakitte çocukların dil kullanımının biraz daha çeşitlendiğini de fark edebilirsiniz. Örneğin sıfatları daha sık kullanabilir, böylece “çok büyük araba” gibi ifadeler oluşturabilirler. Üstelik dil becerileriyle birlikte çift taraflı iletişim becerileri de gelişecektir, yani bazı soruları anlayıp basit cevaplar verebileceklerdir.
Bu aynı zamanda çocukların kelime dağarcığının da gelişeceği anlamına geliyor. Bu dil gelişimi döneminde çocuklar yalnızca kelime öğrenmek için fazlasıyla hevesli olmakla kalmayacak, aynı zamanda öğrendikleri yeni kelimeleri de sürekli kullanmak isteyeceklerdir.
- 3 – 4 yaş ve sonrası: Gramer kurallarına uygun konuşma dönemi
Nihayet çocuklarda dil gelişiminin son basamağına vardık. 3 – 4 yaştan itibaren çocukların konuşmayı gerçekten de “söktüğünü” söyleyebiliriz. Bu vakitte çocuklar artık sadece uzun cümleler kurup etkili iletişim kurabilmekle kalmayacak, aynı zamanda dilbilgisine de tıpkı yetişkinler gibi hakim olacaklardır.
Bu noktadan sonra çocuklarda dil becerilerinin gelişimi daha çok okulda alınan eğitime bağlı olarak gelişmeye devam eder. Temeller ise artık tamamen oturmuş durumdadır. Çocuklar dili hem gayet iyi bir şekilde anlayabilir, hem de giderek daha akıcı bir şekilde konuşabilirler.
Tabii ki dil gelişimi bu evreye ulaştıktan sonra çocukların dili çok daha çeşitli amaçlarla ve yaratıcı şekillerde kullandığını gözlemleyebilirsiniz. Örneğin dört yaşındaki bir çocuk, hikayeler dahi anlatmaya başlayabilir! Elbette bunda çocuğun bilişsel gelişimi de büyük bir rol oynar.
Çocukların bu dönemdeki iletişimsel becerilerini biraz daha detaylı öğrenmek isterseniz 4 yaş çocuk gelişim özellikleri yazımızın ilgili kısmına göz atabilirsiniz!
Dil gelişiminde aksaklıklar nasıl fark edilir?
Yukarıda gördüklerimiz, çocuklarda dil becerilerinin tipik olarak görüldükleri dönemlerle birlikte nasıl geliştiğinin bir açıklamasıydı. Ancak çocuk gelişiminin her alanında olduğu gibi dil gelişiminde de olası aksaklıkları nasıl fark edebileceğimizi iyi bilmemiz gerekiyor.
En başta farkına varmak gerek ki her çocuğun gelişimi, kişiye özel bir şekilde gerçekleşir. Yani yukarıdaki tüm özellikleri tam da belirttiğimiz zamanlarda görmemiz şart değil. Ancak bir diğer yandan, bu dil gelişimi basamaklarının neredeyse her dilde aşağı yukarı aynı şekilde ilerlediğini de bilmeliyiz. Yani bireysel farklar olsa da bu dönem ayrımları, aksaklıkları fark etmekte iyi bir yol gösterici olabilir.
Bu sebeple, çocuğun dil gelişiminin öngörülen şekilde ilerlediğinden emin olmak için mevcut dil becerilerini belirttiğimiz dönemlerde beklenen özelliklerle karşılaştırarak genel bir fikir elde edebiliriz. Ufak aksaklıklar hemen endişelenmeyi gerektirmese de büyük farklar dikkatimizi çekecektir.
Elbette dil gelişimindeki aksaklıkları düşünürken yalnızca çocuk tarafından üretilen dili değil, anlaşılan dili de göz önünde bulundurmalıyız. Tüm bu bilgileri birleştirince aşağıdaki gibi durumlar, dikkatli olmamızı gerektirebilir:
- 18. ayda tek kelime oluşturmakta zorluk çekilmesi
- 3 yaşında hala iki veya üç kelimeden öteye geçilmemesi
- 9. ayda hiç babıldama olmaması
- Çocuğun çevredeki seslere tepki vermemesi
- 3 – 4 yaşta basit yönergelerin anlaşılmaması
- Kekemelik
Çocuğun dil gelişiminde bu tarz aksaklıklar görüldüğünde ilk yapılması gereken şey, bir uzmana başvurmak olacaktır. Bu gibi durumlarda çocuk doktorlarının ve konuşma terapistlerinin uzman görüşleri her şeyden önemlidir ve mutlaka dikkate alınmalıdır.
Çocuklarda dil gelişim dönemleri: Sıkça sorulan sorular
Çocuklarda dil gelişiminin adım adım nasıl gerçekleştiğini öğrendik. O halde son olarak bu konuda sıkça sorulan sorulardan bazılarını cevaplayalım:
Konuşma döneminin evreleri nelerdir?
Konuşma döneminin evreleri; tek sözcük dönemi, iki sözcüklü birleşimler dönemi, üç veya daha fazla sözcüklü ifadeler dönemi ve gramer kurallarına uygun konuşma dönemi şeklinde dörde ayrılabilir.
Dil gelişim dönemleri nelerdir?
Dil gelişim dönemlerini en başta konuşma öncesi dönem ve konuşma dönemi olarak ikiye ayırabiliriz. Konuşma öncesi dönemin evreleri gıgıldama, babıldama, mırıldanmanın tekrarı ve babıldamanın sonları şeklindedir. Konuşma dönemi ise tek sözcük, iki sözcüklü birleşimler, üç veya daha fazla sözcüklü ifadeler ve gramer kurallarına uygun konuşma dönemlerini içerir.
Konuşmanın aşamaları nelerdir?
Konuşmanın aşamalar sırasıyla tek sözcüklü ifadeler dönemidir, iki sözcüklü birleşimler dönemi, üç veya daha fazla sözcüklü ifadeler dönemi ve gramer kurallarına uygun konuşma dönemi şeklindedir. Bunlardan önce ise gıgıldamayı ve babıldama çeşitlerini içeren bir konuşma öncesi dönem gelir.
Çocuklar dillerini hangi yaşlar arasında öğrenirler?
Çocuklar, ana dillerini genellikle 3 yaşına kadar tamamıyla öğrenmiş olacaklardır. Dil öğreniminin ise doğuştan itibaren, hatta kimi kaynaklara göre rahimde dışarıdan gelen sesleri duyarak başladığını söyleyebiliriz.
Novakid’le tanışın!
Çocukların dil becerilerini ele alıp da yabancı dil öğrenme becerilerinden konuşmamak olmaz. Çocuklar, tıpkı ana dillerinde olduğu gibi, bir yabancı dili de onu yaşayarak en iyi şekilde öğrenebilirler. Novakid’de uzman eğitmenlerimizin hazırladığı etkileşim dolu online İngilizce dersleri de tam olarak bu ortamı sunuyor. Eğer siz de çocuğunuzun online şekilde ana diliymişçesine İngilizce öğrenmesini isterseniz ücretsiz deneme dersinizi alın ve aramıza katılın!
