Okullarda üniforma zorunluluğu var mı yoksa okullarda kıyafet serbest mi? Üniformanın artıları ve eksileri neler? 

Millî Eğitim Bakanlığının okul kıyafet yönetmeliğine göre öğrencilerin okul forması giyme zorunluluğu yok. Öğrenciler; tek tip kıyafet giyinmeye zorlanamazlar ancak okul yönetimi ve okul-aile birliği, velilerin %50’sinden fazlasının rızasını alarak eğitim-öğretim yılı için okul kıyafeti ya da kıyafetleri belirleyebilir.

Ancak MEB, okul yönetimi tarafından alınan kararın yönergede yer alan noktalara uygun olması gerektiğini söylüyor. Bunlar:

• Öğrenciler yaş gruplarına uygun, temiz ve düzenli bir kıyafet giymeli.
• Belirlenen kıyafetler öğrencilerin eğitim gördükleri programa uygun olmalı. Örneğin, atölye ve laboratuvarlarda önlük ya da tulum, iş yerlerinde ise yapılan işin özelliklerine uygun kıyafetler giyilmeli.
• Öğrenciler, beden eğitimi derslerinde eşofman giyer ancak öğrencilere tek tip eşofman ya da spor kıyafeti giymeleri dayatılamaz.
• Sağlık engeli bulunan öğrenciler (bu durum belgelendirilmiş olmalı) engellerinin gerektirdiği şekilde giyinebilir.
• Okullar; özel gün, hafta ve kutlamalarda ders içi ve ders dışı etkinliklerde kullanılmak için veliye mali yük getirecek özel kıyafetler aldıramaz.

MEB, getirdiği okul kıyafeti yönetmeliği ile hem velileri maddi açıdan koruyor hem de ortaya çıkabilecek sorunları, edilebilecek suistimalleri ortadan kaldırıyor.

Millî Eğitim Bakanlığı tarafından alınan okul kıyafet yönetmeliği kararlarına göre:

• Öğrenciler, öğretim gördükleri okulun arması ve rozeti dışında sembol, rozet, arma gibi takıları okul sınırları içerisine takamaz.
• İnsan sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek kıyafetlere ve mevsim şartlarına uygun olmayan kıyafetlere izin verilmez.
• Yırtık, delikli ya da şeffaf kıyafetlere izin verilmez.
• Öğrenciler; vücut hatlarının belli olduğu kıyafetler, diz üstü ya da derin yırtmaçları olan etekler, kısa pantolonlar, kolsuz gömlekler ve kolsuz tişörtler giyemez.
• Öğrencilerin; okul öncesi eğitim veren kurumlarda ve ilkokullarda, okul sınırları içerisinde başı ile yüzü; liselerde ise kapalı öğrencilerin yüzlerinin açık olma zorunluluğu vardır.
• Siyasi sembolleri, şekil ve yazıları içeren fular, bere, şapka, çanta ve benzeri materyallerin kullanımına izin verilmez.
• Saç boyası, dövme, makyaj, piercing, bıyık ve sakala izin verilmez.

Öğrenci kılık kıyafet yönetmeliğine uymayan öğrencilere ise disiplin yönetmeliği hükümleri uygulanır.

Okul üniformasını, pek çok öğrenci giymek istemese de aslında epey olumlu yanı var. Bunlardan birkaç tanesine birlikte bakalım!

• Birlik ve beraberlik sağlar: Öğrencilerin belirli bir okul formasının olması, bir birliktelik ifadesi aslında. Onlara bir okul kimliği kazandırıyor, okudukları okul topluluğuna ait olduklarını ve birlikteliklerini simgeliyor.
• Disiplin yaratır: Herkesin aynı tip giyinmesi, bir düzen ve disiplini sağlıyor.
• Eşitlik sağlar: Okul kıyafetleri, öğrenciler arasında eşitlik yaratıyor, sosyal statü farklarını azaltıyor ve öğrencilerin akranlarına yapabileceklerin zorbalıkların önüne geçiyor. Herkesin aynı giyinmesi, zengin ya da fakir ayrımını bir nebze de olsa ortadan kaldırıyor.
• Güvenlik sağlar: Okullarda belirli bir üniformanın olması; okul giriş ve çıkışlarında kimin o okulda bir öğrenci olduğunu, kimin olmadığının belirlenmesinde rol oynuyor ve oluşabilecek güvenlik sorunlarının önüne geçiyor. Ayrıca yangın ve deprem gibi acil durumlarda veya çok kalabalık etkinliklerde öğretmenler ile idarenin öğrencileri kolay bir şekilde tanımasına yardımcı oluyor.
• Hazırlık sürecini kısaltır: Öğrencilerin sabahları ne giyeceğini düşünmek yerine okul kıyafetlerini giymesi hazırlık sürecini kolaylaştırıyor.
• Kendine güveni artırır: Okul formalarının sınıf farklılıklarını ortadan kaldırdığını söylemiştik. Bunun sayesine maddi durumu iyi olmayan öğrenciler daha pahalı ve marka kıyafetler giyen arkadaşları ile kendilerini kıyaslamıyorlar ve sosyal ortamlarda kendilerinden daha emin oluyorlar.
• Odak problemini ortadan kaldırır: Okullarda standart bir kıyafet kullanılmasıyla öğrenciler arasında oluşabilen moda ve kıyafet rekabeti gibi unsurlar ortadan kalkıyor ve öğrenciler aldıkları eğitime çok daha verimli bir şekilde odaklanıyorlar.
• Ekonomik fayda sağlar: Okul idaresi tarafından seçilen üniformalar sayesinde veliler sürekli yeni kıyafetler almak zorunda kalmazlar. Forma sayesinde eğitim-öğretim yılı boyunca aynı kıyafetler giyilebilir.

Okul üniformasının artıları olduğu kadar eksileri de var elbette. Birkaç tanesini şöyle sıralayabiliriz:

• Maliyetli olabilir: Okul formaları, ek bir masraf oluşturabilir. Özellikle ekonomik olarak zor durumda olan aileler için okul kıyafetlerinin maliyeti yüksek gelebiliyor.
• Baskı ve zorunluluk algısı yaratabilir: Okul forması, çoğu öğrenci için zorunlu bir kural olarak algılanabilldiğinden bu düşünce okul kurallarına karşı bir direnç oluşturabiliyor.
• Hızlı büyüme zora sokabilir: Ergenlik döneminden geçen öğrenciler hızla büyüyorlar ve formaların sürekli olarak yenilenmesi gerekiyor. Hâliyle bu da veliler için ek bir masraf demek oluyor.
• Rahatsız edebilir: Okul üniformaları her zaman, her öğrenci için rahat olmayabiliyor ve her gün aynı kıyafeti giymek onları rahatsız edebiliyor. Hatta motivasyonlarını ve okula gitme isteklerini bile düşürebiliyor.
• Temizliği zor olabilir: Özellikle ilkokul ve ortaokul çocuklarının formaları sürekli olarak kirleniyor. Kıyafetlerin devamlı temizlenmesi ise veliler için zor olabiliyor. Özellikle evde birden fazla çocuk varsa!

Öğrencilerin öğretim gördükleri yıllar boyunca giyecekleri üniformalar, onlara uygun olmalı. Konforlu bir kullanım sayesinde, üniforma giymek istemeyen öğrenciler hem bu konuda teşvik edilebilir hem de öğrenciler arasında bir bütünlük oluşturulabilir. Bir okul kıyafetinin nasıl olması gerektiği hakkında fikir verecek olursak:

• Rahatlık: Öğrenciler sürekli olarak aynı üniformaları giyecekleri için formalardaki en önemli noktalardan biri rahatlık. Günlük aktivitelerini yerine getirirken rahatlıkla hareket edebilecekleri şekilde seçilmeli, esnek ve nefes alabilen malzemeler kullanılmalı.
• Dayanıklılık: Belirlenen okul kıyafetleri sürekli kullanıma uygun, günlük kullanıma dayanıklı ve uzun ömürlü malzemelerden yaplımalı. Böylece sık yıkanmaya ve aşınmaya dayanacak şekilde tasarlanan üniformalar sayesinde veliler üzerinde oluşabilecek maddi yük hafifletilmiş olur.
• Cinsiyetsiz tasarım: Okul üniformalarının cinsiyet nötr olması, her öğrencinin kendini rahat hissetmesini sağlar. Okul üniformaları seçilirken belirgin bir şekilde cinsiyet belirleyici detaylardan kaçınılmalı.
• Uygunluk ve çeşitlilik: Her insanın vücut tipi farklıdır. Bundan dolayı okul üniformaları farklı vücut tiplerine uygun kesimlere sahip olmalı ve her beden seçeneğini sunmalı.
• Okul kimliğini yansıtma: Üniformalar; okulun renkleri, logosu ya da diğer sembolleri içermeli. Böyle bir tasarımla öğrencilere okul kimliği ve aidiyeti benimsetilebilir.
• Mevsime uygunluk: Forma, mevsimine uygun olarak tasarlanmalı. Soğuk havalarda kalın ve sıcak tutan malzemeler tercih edilmeli, sıcak havalarda ise hafif ve nefes alan kumaşlar kullanılmalı.
• Güvenlik: Üniformalar, öğrencilerin güvenliğini sağlayacak şekilde tasarlanmalı. Örneğin, yansıtıcı ve dikkat çekici detaylar eklenerek görünürlük artırılabilir.
• Kullanım kolaylığı: Okul üniformasının giyilmesi ve çıkarılması kolay olmalı. Aksi hâlde beden dersinde veya eve gelince okul kıyafetlerini değiştiren öğrenciler, çıkarılması ve giyilmesi zor olan formaları kullanmak istemeyebilirler.

Okullarda üniformanın zorunlu olup olmaması sıkça gündeme gelen bir konu ve üzerine yapılan bazı araştırmalar var.

Kaliforniya’da zorunlu okul üniforması üzerine yapılan çalışmanın sonuçları, uygulamanın ilk senesinin sonunda öğrencilerin yapmış oldukları devamsızlık oranlarında %32’lik bir azalmayı gözler önüne seriyor. Elde edilen diğer verilerde ise disiplin suçlarında %36’lık, okullarda meydana çıkan kavgalarda %51’lik, vandalizmde %18’lik bir düşüş söz konusu.

Bu konu hakkında ülkemizde de çalışmalar var. Denizli’de yapılan bir araştırmanın sonucunda öğretmenlerin ve velilerin, öğrenciler arasındaki sosyo-ekonomik farkılıkların ortaya çıkması sebebiyle karşı çıktığını görebiliyoruz.

Velilerin bir diğer görüşü, serbest kıyafet uygulamasında aşırılığa kaçılmasının eğitim ve öğretimi olumsuz yönde etkileyeceği yönünde. Öğretmenler ise serbest kıyafetin günümüz ekonomik şartlarına uygun olmadığını söylüyor.

1999 yılında Tucker’ın yaptığı bir araştırmaysa öğretmenlerin; zorunlu okul üniforması uygulamasıyla öğrencilerin daha olumlu davranışlarda bulunduklarını, akranları ile olan etkileşimlerinin daha olumlu olduğunu gözlemlediklerini söylüyor.

Tucker, benzer şekilde giyinmenin öğrencilerin akranlarını kendi aralarında daha az ayrıştırmaya ve ortaya çıkabilecek zorbalıkların önüne geçtiğini ifade ediyor. Buna ek olarak zorunlu forma uygulamasının öğretmenlerin öğrencilerine karşı ön yargılarını kırdığını ve öğrencileri sadece görünüşlerine bakarak kararlar almayarak onları tanımaya yöneldiklerini gösteriyor.

İşte okul üniforması zorunluluğu hakkında sıkça sorulan sorular ve cevapları!

Okullarda üniforma zorunluluğu var mı?

Millî Eğitim Bakanlığının okul kıyafet yönetmeliğine göre öğrencilerin okul forması giyme zorunluluğu yok. Öğrenciler; tek tip kıyafet giyinmeye zorlanamaz ancak okul yönetimi ve okul-aile birliği, velilerin %50’sinden fazlasının rızasını alarak eğitim-öğretim yılı için okul kıyafeti ya da kıyafetleri belirleyebilir.

Üniforma gerekli midir?

MEB’in okul kıyafet yönetmeliğine göre üniforma zorunlu olmasa da bazı olumlu ve olumsuz yönleri var. Örneğin olumsuz yönleri arasında baskı ve zorunluluk algısını sayabiliriz. Diğer bir taraftan, displin yaratması ve zaman kazandırması gibi olumlu yönleri de bulunuyor.

Novakid, çocuklara ve ailelerine eğitici konular hakkında ilgi çekici içerikler sunarken uzman eğitmenler tarafından online İngilizce eğitimi de veriyor! Novakid’in ilk deneme dersini çocuğunuz için ücretsiz alarak İngilizceyi interaktif ve eğlenceli bir şekilde öğrenmesini sağlayabilirsiniz!