Çocuklarda klostrofobi nedir, neden olur? Nasıl başa çıkılır? Uzman yorumlarıyla açıkladık!

Klostrofobi özeline inmeden önce çok önemli bir kavramsal farkı yerine oturalım: Fobi ve korkunun farkı.

Çocukların korkuları da olabilir, fobileri de. Bu iki kelime en başta eş anlamlı gibi görünseler de aslında farklılardır. Kısaca söyleyecek olursak korkular, temelde tehdit olarak algılanan durumlara veya şeylere karşı doğal tepkilerdir. Buna karşılık olarak fobileri ise rasyonel bir temele dayandırmak zordur. 

Fobileri; insanların hayat kalitesini ciddi anlamda etkileyen, irrasyonel ve yoğun korkular olarak tanımlayabiliriz. Bu da demek oluyor ki fobiler de bir çeşit korkudur demek yanlış olmaz, ancak her korku bir fobi değildir. 

Fobinin ne demek olduğunu ve korkudan farkını açıkladığımıza göre klostrofobiyi daha yakından incelemeye geçebiliriz. Klostrofobi nedir? Hemen cevaplayalım:

Klostrofobi, yaygın olarak bilindiği üzere kapalı alan korkusu demektir. Bu da demek oluyor ki klostrofobi sahibi olan insanlar, çok kapalı alanlarda bulunduklarında korku ve anksiyete sorunu yaşayabilirler. Ancak bu tanım biraz basit kaçabiliyor, çünkü “kapalı alan” yeterince açık bir kavram değil. Klostrofobiyi daha iyi anlayabilmek için bu açıklamayı biraz detaylandırmamız gerekiyor. Bunu, klostrofobi belirtilerini açıklayarak yapalım.

Klostrofobi belirtileri, az önce dediğimiz gibi kapalı alanlarda anksiyete ve korku hissetmektir. “Kapalı alanlar” derken neyi kastettiğimizi tam olarak anlamak için Klinik Psikolog Gülizar Şehitoğlu’nun örneklerini inceleyelim:

“Çaresizlik hissi veren kapalı alanlar, asansörler, tüneller, sinema salonları, toplantı odaları, kasvetli mekanlar, MR makineleri ve hatta bazen insan yoğunluğunun çok fazla olduğu kalabalık odalar bu fobisi olan bireyler için stres ve anksiyete kaynağı olabilir.”

Görebiliyoruz ki klostrofobi belirtileri yalnızca ufak alanlarda rahatsız olmaktan ibaret değil. Sinema salonu gibi büyük mekanlarda dahi klostrofobi sahibi insanların kendini rahatsız etmesi mümkün. Bunun, klostrofobisi olmayan birine anlaşılması zor gelebileceğinin farkındayız. Ancak kelimenin tanımında bahsettiğimiz üzere fobiler “irrasyonel” korkulardır. Bu sebeple klostrofobi de dahil olmak üzere fobileri anlamak istiyorsak, onları günlük hayatta bir mantığa oturtmaya çalışmaktansa neden ortaya çıktıklarını sormalıyız.

Bir fobinin neden ortaya çıktığını açıklamak kolay bir iş değildir, çünkü bu süreç her insan için farklı olacaktır. Aynı durum elbette klostrofobi için de geçerlidir. Yani çocuklarda klostrofobinin neden ortaya çıktığını merak ediyorsak öncelikle kişi özelinde yaşam koşullarını ele almamız gerekir.

Ancak bu, çocuklarda klostrofobinin neden çıktığını hiç anlayamayacağımız anlamına da gelmez tabii ki. Çoğu insanda fobilerin ortaya çıkmasına sebebiyet veren bazı genel durumlar mevcuttur. Klostrofobi için bu durumlara bazı örnekler şunlardır:

• Travmatik deneyimler: Çoğu fobinin ortaya çıkmasında travmanın bir yeri vardır. Kapalı alanlarda sıkışıp kalma gibi deneyimler de çocuklarda travmaya yol açıp klostrofobi geliştirmelerine yol açabilir.
• Genel kaygı bozukluğu: Özellikle de çocuklarda klostrofobi tarzı durumlar, genel bir kaygı bozukluğu sebebiyle görülüyor olabilir. Bu senaryoda fobi, kaygı bozukluğunun etkilerinin, günlük hayatın farklı alanlarına yayılmasıyla ortaya çıkar.
• Genetik: Çocuklarda genetik özellikler, fiziksel görünüşü belirlemedeki rolleriyle bilinir. Ancak yakın zamanda yapılan araştırmalar gösteriyor ki genetik, fobilerde de etken bir unsur olabilir! Bu da demek oluyor ki çocukların, akrabalarıyla aynı fobilere sahip olmaları şaşırtıcı bir durum olmayacaktır. Elbette bu klostrofobi için de geçerlidir.
• Öğrenme: Bu, fobilerin ortaya çıkması için diğerlerinden biraz daha karmaşık bir sebeptir. Ancak kısaca özetlemek gerekirse çocuklar, çevrelerindeki insanları gözlemleyerek veya duydukları şeylerden hareketle fobi geliştirebilirler.

Çocuklarda klostrofobi hakkında konuşurken bu sebeplerden son bahsettiğimiz, yani öğrenme, özellikle bahsedilmeye değerdir. Çocukların öğrenim yoluyla nasıl klostrofobi geliştirebileceklerini biraz daha detaylı anlatalım.

Çocuklar doğrudan yaşadıkları deneyimleri ise iyi / kötü şeklinde ayırırlar. Aslına bakarsanız bu, öğrenme eyleminin temelinde yatan bir prensiptir. Çocuklar da dahil olmak üzere her insan, deneyimler yoluyla neyin güvenli ve neyin güvensiz olduğunu öğrenir.

Buna ek olarak, özellikle de genç yaştaki çocuklar için etraflarındaki insanları gözlemlemek ve bazen de taklit etmek, yoğun biçimde kullanılan bir öğrenme biçimidir. Çocuklar her şeyi doğrudan deneyimlemezler, fakat bunun yerine çevrelerinde çeşitli şeyler deneyimleyen insanları gözlemleyip söz konusu durumlarda nasıl davranılması gerektiğini böylece öğrenirler.

Fakat çocukların deneyimden öğrenme ve çevreyi gözlemleme yetenekleri, bazen onlara yanlış sinyaller verebilmektedir. Bu da öğrenme yeteneğinin ters tepip klostrofobi gibi durumlara yol açması demektir. Klinik Psikolog Gülizar Şehitoğlu’nun bu konudaki açıklamaları şu şekilde:

“Örneğin kapalı bir alanda mahsur kalmış bir çocuk ona bu deneyimi hatırlatacak olan ortamlardan kaçınma eğilimi gösterecektir. Benzer durumla karşılaştıklarında aşırı korku ve kaygı hissedebilir. Ayrıca yukarıda da bahsettiğim gibi ebeveynler ve yakın çevrenin de tepkileri çocuğun fobiyi geliştirmesine neden olabilir. Örnek vermek gerekirse çocuğun ebeveynlerinin kapalı alanlara gösterterdiği yoğun kaygı ve panik davranışı çocuk tarafında da içselleştirilebilir.”

Buraya kadar klostrofobinin ne olduğunu, belirtilerinin neler olduğunu ve çocuklarda nasıl geliştiğini gördük. Sırada sormamız gereken soru ise, klostrofobinin çocukların hayatında tam olarak nasıl bir etkiye sahip olduğu. İşte klostrofobinin, çocukların yaşamını etkilediği alanlara birkaç örnek:

• Akademik performans: Klostrofobi sahibi çocuklar, kalabalık veya ufak sınıflarda kendilerini rahat hissedemezler. Bu da doğal olarak onların akademik performansını olumsuz etkiler.
• Sosyal ilişkiler: Klostrofobi sahibi bir çocuk, böyle bir derdi olmayan arkadaşlarıyla bazı sosyal aktiviteleri yapmakta zorlanabilir. Örneğin çocuğun klostrofobisi varsa kendini sinema gibi ortamlarda rahatsız hissedebilir ve bu tarz aktivitelere katılamayabilir.
• Özgüven ve akıl sağlığı: Klostrofobi sahibi olmak, genel anlamda çocuklarda özgüven problemine yol açabilir. Kapalı alanlarda korktuğunu fark eden çocuk, bu sebeple kendisi hakkında olumsuz yargılarda bulunabilir. Bu da çocuğun akıl sağlığını kötü etkileyecektir.

Şimdi ise klostrofobi hakkında ebeveynler tarafından belki de en çok merak edilen soruya gelelim: Çocuklarda klostrofobi ile nasıl başa çıkabiliriz?

Fobilerin irrasyonel korkular olduğunu ve tam olarak bir mantığa oturtulamayacaklarını söyledik. Ancak bir yanlış anlaşılma olmasın; bu, fobilerle başa çıkamayacağımız anlamına gelmiyor. Elbette ki çocukların klostrofobisini hafifletmek ve hatta belki de eninde sonunda bu fobiden kurtulmalarını sağlamak için yapabileceğimiz şeyler bulunuyor.

Klinik Psikolog Gülizar Şehitoğlu, çocuklarda klostrofobi ile başa çıkmak için ebeveynlere şu tavsiyeleri veriyor:

• Güvenli / öngörülebilir bir ortam yaratın: Çocukların sağlıklı zihinsel gelişimi için tahmin edilebilirlik oldukça önemlidir. Bu durum, konu klostrofobi olduğunda da geçerlidir. Çocuğun ummadığı vakitlerde kapalı alanlarda kalmadığından emin olarak kendini güvende hissetmesini sağlayabilirsiniz.

• Yeterince alan ve zaman verin: Klostrofobi sahibi çocukların, hem gerçek hem de mecaz anlamda alana ihtiyacı vardır. İçinde bulundukları ortamın daima rahat edebilecekleri kadar geniş olduğundan emin olun. Buna ek olarak, yeni bir ortama girdiğinde de çocuğa buraya alışması için gereken süreyi tanıyın.

• Profesyonel yardım alın: Fobiler gibi ciddi psikolojik sorunlarda profesyonel yardımı almak her zaman iyi bir fikirdir. Özellikle de klostrofobinin diğer anksiyete bozukluklarıyla aynı anda seyredebileceğini düşündüğümüzde, bir uzmana danışıp çocuğun klostrofobisini yenmek için kişiselleştirilmiş bir terapi programı oluşturmayı göz önünde bulundurabilirsiniz.

Tüm bunların yanı sıra Klinik Psikolog Gülizar Şehitoğlu, klostrofobi tedavisi için kullanılan terapi yöntemlerini böyle detaylandırıyor:

“Klostrofobi tedavisinde kullanılan en etkili yöntemlerden biri Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT)’dir. Bunun yanında EMDR, oyun terapisi, bireylerin korkularını daha gerçekçi ve yönetilebilir perspektiflerle değerlendirmelerine yardımcı olur. Klostrofobi, ister çocuk olsun ister yetişkin, kişilerin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.  Doğru tanı ve etkin tedavi yöntemleriyle üstesinden gelinmesi gereken bir sağlık problemidir.”

İşte çocuklarda klostrofobi hakkında sıkça sorulan sorular ve cevapları:

Klostrofobi nasıl yenilir?

Klostrofobiyi yenmek için çeşitli terapi yöntemleri mevcuttur. Bunlara bazı örnekler Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT), EMDR ve çocuklar için oyun terapisidir. Bu süreçte kişiye yeterli alan ve zaman tanınmasının önemi de unutulmamalıdır.

Klostrofobi nedir?

Klostrofobi, kapalı alan korkusudur. Klostrofobi sahibi insanlar; ufak kapalı alanlar, asansörler, tüneller, sinema salonları, toplantı odaları, kasvetli mekanlar, MR makineleri ve insan yoğunluğunun çok fazla olduğu kalabalık odalar gibi ortamlarda korku ve endişe hisseder.

Klostrofobi nasıl geçer?

Klostrofobinin geçmesi için genellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT), EMDR ve çocuklarda oyun terapisi gibi yöntemler kullanılmaktadır. Elbette klostrofobinin geçmesi anlık olarak gerçekleşmez. Kişiye yeterli alan ve zaman gerekir.

Klostrofobi neden olur?

Klostrofobinin ortaya çıkma sebepleri arasında travma, genel kaygı bozuklukları, genetik sebepler veya çocuklukta yanlış öğrenim gibi durumlar bulunur.

Novakid’de ebeveynlere kafasını karıştırıcı konularda etkili bir şekilde yardımcı olacak yazılar yazıyoruz. Buna ek olarak sizlere doğrudan yardımcı olabileceğimiz bir alan ise yabancı dil öğrenimi. Online İngilizce derslerimizde çocuğunuzun severek yabancı dil öğrenmesini istiyorsanız, ücretsiz deneme dersinizi şimdi alın!