9 min Çocukların bilişsel gelişimini destekleyen oyunlar nelerdir?
Bilişsel gelişim, çocuk yetiştirmek söz konusu olduğunda ebeveynlerin en çok dikkate alması gereken konulardan biri. Bilişsel gelişimin tam olarak ne olduğu ve çocuklarda bilişsel gelişimin nasıl desteklenebileceği ise en çok merak edilenler arasında.
Aile ortamında çocukların bilişsel gelişimini desteklemenin en verimli ve eğlenceli yollarından biri ise, oyunlar oynamak. Çocukların bilişsel gelişimini destekleyen oyunlara ve aktivitelere verebileceğimiz sayısız örnek bulunuyor.
Biz de bu blog yazımızda, ebeveynler için bilişsel gelişimin ne olduğunu inceledik, oyunlar aracılığıyla bilişsel gelişimi desteklemenin neden önemli olduğunu konuştuk ve bilişsel gelişime katkıda bulunan etkinliklerden bahsettik.
Bilişsel gelişim nedir?
Çocuklarda bilişsel gelişim ile ilgili detaylı bir yazı okumak isterseniz Novakid’deki “Çocuklarda bilişsel gelişim nedir?” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz. “Ancak yine de çocuklar için bilişsel gelişim etkinliklerine geçmeden önce, yazımıza bilişsel gelişimin ne olduğuna dair yüzeysel bir tanım yaparak başlayabiliriz.
Bilişsel gelişim; çocukların anlama, kavrama, hafıza, düşünme ve dil kullanımı gibi zihinsel kabiliyetleri kapsayan gelişime verilen genel bir addır. Çocuklarınızın etrafında olan bitenleri anlayıp onlarla etkileşime geçebilmesi doğrudan bilişsel gelişimiyle bağlantılıdır.
Çocukların bilişsel gelişimi, birçok açıdan önemli olduğu gibi ebeveynler tarafından desteklenmesi gereken bir süreçtir. Çocukların bilişsel gelişimine katkı sunmanın en etkili yöntemlerinden biri de onlara bu konuda yardımcı olan oyunlar oynatmaktır. Şimdi, dilerseniz bunlar ne çeşit oyunlarmış bir görelim.
Bilişsel gelişim oyunları ne tarz olmalıdır?
Az önce de bahsettiğimiz gibi bilişsel gelişim hafıza, kavrama, anlama gibi birçok farklı beceriyi kapsar. Bu nedenle, bilişsel gelişim oyunlarını türlerine ve sunduğu katkılara göre ayırmak mümkün. Tıpkı alttaki gibi!
- Bellek oyunları: Bellek oyunları, çocukların hafızasını geliştirmeye yarayan oyunlardır. Bunlar arasında hafıza kartları, eşleştirme, kelime avı gibi oyunlar bulunur.
- Dikkat oyunları: Çocukların odaklanma ve konsantrasyon becerilerini geliştiren bilişsel gelişim oyunları ise dikkate dayalı oyunlardır. Bulmaca, labirent, hazine avı ve dikkat testleri bunlara verilebilecek örnekler arasındadır.
- Matematik oyunları: Çocukların sayısal zekasını geliştirmek için de matematik oyunlarına başvurabilirsiniz. Örüntü oyunları, matematik bilmeceleri veya problemleri ise bu tarz oyunlar arasındadır.
- Yapbozlar: Yapbozlar, çocukların görsel zekasını ve dikkat yeteneğini geliştirmeye dayalı oyunlardır. Çocuklarınıza yaş grubuna hitap edecek bir yapboz hediye ederseniz hem onu mutlu etmiş olursunuz hem de bilişsel gelişimine katkı sunmuş olursunuz.
- Kelimeye dayalı oyunlar: Çocuklarınızın sözel zekasına katkıda bulunmak içinse kelime bilgisi isteyen bazı sözlü oyunlar oynayabilirsiniz. Bilmeceler, kelime türetme oyunları ve çengel bulmaca bu oyunlardan birkaçı.
- Sanatsal oyunlar: Sanatsal oyunlar, ifade etme becerisi, el yetenekleri ve odaklanma yetisi gibi birçok açıdan çocuklarınızın gelişimine fayda sağlar. Resim çizmek, şiir yazmak ve kitap okumak da sanatsal aktivitelere verilecek örneklerden birkaçıdır.
En iyi bilişsel gelişim oyunları nelerdir?
Bilişsel gelişimin ne olduğunu, çocuklar için önemini ve oyunların bilişsel gelişime nasıl katkıda bulunacağını bildiğimize göre bilişsel gelişimi destekleyen oyunlara örneklere göz atabiliriz.
Çocuklarınız için eğitici ve gelişimlerini destekleyici aktiviteler seçerken onların da bundan keyif almasını gözetmelisiniz. Aşağıdaki oyunlarla çocukların bilişsel gelişimine olumlu katkılarda bulunurken bir yandan da eğlenmelerini sağlayabilirsiniz.
Bom
Bu oyunun amacı, çocuklara belli bir sayının katlarını öğretmektir. Bom oyunu sayesinde çocuklar, çarpım tablosunu da daha iyi kavrayabilirler. Oyunun oynanabilmesi için en az üç kişi gereklidir ve 7 yaş grubundan büyük çocuklarla oynanabilir.
Oynanışı:
- Oyuna başlamadan önce, hangi sayının katlarına göre bu oyunu oynayacağınıza karar vermelisiniz. Genellikle tavsiye edilen 4 ile 10 arasında bir rakamdır.
- Hangi sayının katlarına göre oynayacağınıza karar verdikten sonra, 1’den başlayarak oyun bitene kadar sırayla saymanız gerekir.
- Oyunun en önemli kuralı ise, seçtiğiniz sayının katlarına gelirsek, sayının kendisi yerine “bom” demeniz gerekiyor.
- Örneğin, 5 sayısını seçerseniz birinci kişiden başlayarak sırasıyla “1… 2… 3… 4… Bom!” şeklinde oyun devam etmelidir.
- 5’in katlarına gelindiğinde “bom” demeyi unutan oyuncu oyunu kaybeder ve oyun bu şekilde devam eder.
- Seçeceğiniz sayının oyuncu sayısıyla aynı olmamasına özen gösterin. Aksi takdirde, her turda aynı oyuncunun “bom” demesi gerekir.
Hazine avı oyunu
Bu oyunun amacı, çocuğunuzun dikkat ve mantık becerilerini geliştirmektir. Bu oyunu hem ailecek ev ortamında hem de dışarıda çocuğunuz ve akranlarıyla beraber oynayabilirsiniz. Hazine avı oyununun zorluk seviyesini çocuğunuzun yaşına göre ayarlayabilirsiniz.
Oynanışı:
- İlk önce hazine avını oluşturacak en az bir oyuncu ve bu bulmacayı çözecek en az bir oyuncu belirlemeniz gerekir. Birbirlerine destek olmaları açısından hazine avını çözecek en az iki çocuk oyuncu seçmeniz tavsiye edilir.
- Oyuncularla ortaklaşa bir nesne seçtikten sonra, bulmacayı çözecek oyuncuları ortamdan uzaklaştırmalısınız ve seçtiğiniz nesneyi yakınlarda bir yere gizlemelisiniz.
- Belirlediğiniz nesneyi gizledikten sonra, oyuncuların takip etmesi gereken bir yol belirlemelisiniz. Bu yol, belirli notlar ve ipuçlarından oluşur.
- Çocuklar oyunu oynarken mantığını yürüterek bırakılan notlar arasındaki ilişkiyi çözüp hedefe varmalıdır. Gizlenen nesneyi bulan çocuklar için bir ödül de belirleyebilir, çocukların zorlandığı noktalarda onlara başka ipuçları verebilirsiniz.
Sıcak soğuk
Sıcak soğuk oyunu, oynanış bakımından hazine avını andıran bir bilişsel gelişim oyunudur. Ancak bu oyunun oynanışı daha basittir ve daha küçük yaş grubundaki çocuklara hitap eder.
Oynanışı:
- Belirli bir alanın içerisine seçtiğiniz nesneyi saklarsınız.
- Burada saklanan nesneyi saklaması için seçilen oyuncu, diğer oyuncuları çağırır ve onlar saklanan nesneye yaklaştıkça “Sıcak!” veya “Soğuk” şeklinde ipuçları verir.
- Bu oyuncunun, eğer diğer oyuncular saklanan nesneden uzaksa “soğuk” yakınsa “sıcak” demesi gerekir.
- 2 kişi ve üzeriyle oynanan bu oyun, nesneyi saklayan ve bulan oyuncular arasına rol değiştirerek de devam edebilir.
Pikniğe gidiyorum
‘Pikniğe gidiyorum’ oyunu, çocuklarınızın odaklanma yeteneğini ve sözel becerilerini test eder. Bu oyunun oynanması için de en az iki oyuncu yeterlidir ancak çocuğunuzun belirli bir seviyede kelime dağarcığı olması ve alfabetik sırayı biliyor olması gerekir.
Oynanışı:
- Oyunculardan biri, “Pikniğe gidiyorum ve yanıma bir armut aldım.” diyerek oyuna başlar.
- Sıradaki oyuncunun da aynı şekilde, piknik konseptine uygun bir kelimeyle aynı cümleyi kurması gerekir. Ancak, armut yerine koyması gereken kelime “b” harfiyle başlar.
- Örneğin, ikinci oyuncu “Pikniğe gidiyorum ve yanıma bal aldım.” diyebilir.
- Oyun bu şekilde devam eder. Kelime hatırlayamayan ya da alfabetik sırayı karıştıran oyuncu oyunu kaybeder. Bu oyunu farklı konseptlerle (tatile gidiyorum, okula gidiyorum) de oynayabilirsiniz.
Haritadan şehir bulma
Bu oyun, çocukların hem odağını geliştiren hem de coğrafya alanında genel kültür edinmesini sağlayan bir bilişsel gelişim oyunudur. Şehir bulma oyununu, en az 10 yaşındaki bir çocuğunuzla beraber evde atlas ya da dijital harita üzerinden oynayabilirsiniz.
Oynanışı:
- Oyunculardan birinin harita üzerinden bir şehir ya da ülke seçmesi gerekir.
- Birinci oyuncu hangi şehri ya da ülkeyi seçtiğini diğer oyuncuya söyledikten sonra, ikinci oyuncu söylenen ülkeyi olabildiğince hızlı bir şekilde bulmalıdır.
- İkinci oyuncu, söylenen şehrin haritadaki konumunu hemen bulamazsa birini oyuncuda bazı ipuçları alabilir.
Kelime zinciri
Bu oyun da tıpkı diğer kelime oyunları gibi çocuğunuzun sözel becerilerini, kelime dağarcığını ve harfleri tanıma kabiliyetlerini geliştirmeyi amaçlar. Kelime zincirini oyununu ise, en az 7 yaşında olmak üzere dilediğiniz kadar oyuncuyla oynayabilirsiniz.
Oynanışı:
- Oyunculardan ilki, bir kağıt üzerine rastgele bir kelime yazarak başlar.
- Diğer oyuncuya sıra gelince, kağıtta yazılı üzerindeki kelimeden bir harfi seçerek harfin üzerinden ok işareti çekmesi gerekir.
- Sırası gelen oyuncunun, seçtiği harfle başlayan ve bir önceki kelimeyle ilgisi olan bir kelime yazması gerekmektedir. Örneğin, birinci kelime öğretmense ikinci oyuncu, ‘e’ harfinden bir ok çizerek kağıda “eğitim” yazabilir.
- Sırası gelen oyuncunun aynı şekilde oyunu devam ettirmesi beklenir.
Scrabble / Kelimelik
Bu oyun hem dijital hem de masa oyunu şeklinde oynanabilen bir oyun. Scrabble ya da Kelimelik adıyla bilinen kelime oyunu, çocuğunuzun strateji kurma, odaklanma ve kelime türetme yeteneğine büyük bir fayda sağlar. Bu oyunu, iki takım halinde dilediğiniz kadar kişiyle oynayabilirsiniz.
Unutmayın, Scrabble oyunu yaş grubu daha büyük çocuklar için daha eğlencelidir. Bu bilişsel gelişim oyununu ortaokul ya da lise çağındaki bir çocukla oynamayı tercih edebilirsiniz.
Oynanışı:
- Her iki takıma bir ıstaka ve torba içerisinden rastgele 7 adet taş vermelisiniz.
- Oyuna başlayan takım, elindeki taşlarla tahtanın ortasına dilediği ismi yazar.
- Diğer takımın sırası geldiğinde tahtadaki kelimenin harflerinden en az bir tanesine bitişik olacak şekilde yeni bir kelime türetmesi gerekir.
- Unutmayın ki bu oyunun en önemli kuralı, yan yana gelen taşların ortaya anlamlı bir kelime çıkarması zorunludur.
- Bu oyunda her harfin kendine has bir puanı vardır ve tahtada farklı bonuslar vardır. Her iki takımın da amacı daha yüksek puanlı harflerle daha uzun kelimeler oluşturarak oyunu kazanmaktır.
Patates baskısından şekil türetmek
Sanatsal oyun kategorisine giren bu bilişsel gelişim oyunun amacı çocukların hayal dünyasını ve el becerilerini geliştirmektir.
Oynanışı:
- Patates baskılarını oluşturabilmek için önce bir patatesi ikiye bölmeniz gerekir.
- İkiye böldüğünüz patatesin baskısında motifler oluşması için patatesin iç yüzeyini ise dilediğiniz şekilde kesebilirsiniz.
- İçini oyduğunuz patatesin yüzeyini istediğiniz renge boyadıktan sonra bir kağıda yapıştırdığınızda aynı motif kağıdın üzerinde çıkacak.
- Kağıdın üzerinde oluşturduğunuz motiflerden ise kalem veya boya fırçası yardımıyla yeni şekiller oluşturabilirsiniz. Örneğin kenarlarına kanatlar ekleyerek onu bir kelebeğe benzetebilir ya da kollar ve bacaklar çizerek hayali bir figür elde edebilirsiniz.
Sıkça sorulan sorular
Konuya dair en çok merak edilen soruları aşağıda cevapladık.
Bilişsel gelişim etkinlikleri nelerdir?
Bilişsel gelişim etkinlikleri, genelde hafızayı, düşünme becerilerini, dikkat yeteneğini, sayısal veya sözel zekayı harekete geçiren birtakım aktivitelerden oluşur.
Bilişsel gelişim için ne yapmalı?
Bilişsel gelişim pedagog ve psikiyatrist gibi uzman rehberlikleri, eğitici oyunlar, kültürel aktiviteler, kitap okuma ve eğitim gibi çeşitli etkinliklerle desteklenebilir.
Novakid’le tanışın!
Novakid’de çocukların sağlıklı ve bilinçli yetiştirilmesine dair faydalı bilgiler ve ipuçları sunuyoruz. Buna ek olarak, çocuklar için online İngilizce derslerimizde çocukların eğlenerek yabancı dil öğrenmesine yardımcı oluyoruz.
Çocuğunuzun İngilizceyi oyunlarla ve eğlenceyle öğrenmesini ister misiniz? Novakid, bu süreci onlar için keyifli bir hale getiriyor. Nasıl olduğunu görmek için videomuzu izleyin:
Siz de çocuğunuzun İngilizce öğrenmesini isterseniz ücretsiz deneme dersinizi şimdi alın!
