Sis nedir, nasıl oluşur, türleri nelerdir? İşte sis ile ilgili bilgiler!

Sis; yeryüzündeki her şeyi saran, görmeyi zorlaştıran ya da engelleyen kalın su buharıdır. Dünyanın neredeyse her yerinde sis oluşumu gözlemlenebilir. Tabakalar halinde oluşur ve sonbahar ile kış aylarında görülür.

Bulutların oluşumu ile sisin oluşum süreci arasında benzerlikler vardır. Sis ile bulut oluşumu arasındaki temel fark oluştukları yükseltiden kaynaklanır. Bulut, yüksekte yani gökyüzünde oluşurken, sis, yeryüzünde oluşur.

Sıcak ve nemli bir havanın ani soğumasıyla su damlacıkları oluşur. Oluşan bu su damlacıkları, mikroskobik özellik taşır. Yani bu su tanelerini ancak mikroskop aracılığı ile görebiliriz. Hava olaylarından biri olan sis ise su buharının havada asılı kalan su damlacıklarına dönüşmesi ile ortaya çıkar.

Atmosferde bulunan nemli hava kütleleri soğuk bir yüzey ya da ortam ile temas ettiğinde yoğuşur ve sis meydana gelir. Bundan dolayı sis genelde havanın en soğuk olduğu saatlerde yani sabah saatlerinde meydana gelir. İnce tabakalardan oluşan sis, hava ısınmaya başladıkça ortadan kaybolmaya başlar. Öğle saatlerinde sisli hava ile çok fazla karşılaşmamamızın nedeni işte budur.

Diğer hava olaylarında olduğu gibi sisin oluşmasının da birçok sebebi bulunur. Bunlardan bir tanesi, havada bulunan nem düzeyinin havanın taşıyabileceği oranı aşmasıdır. Bu duruma “çiğ noktası” adı verilir. Taşıyabileceği nem kapasitesi aşılan havada bulunan su damlaları yoğuşmaya başlar ve böylelikle sis oluşur!

Bir diğer neden ise gece Güneş’in ısıtıcı etkisinin olmaması, yani havanın gündüze göre daha soğuk oluşudur. Isı kaynağımız olan Güneş’in etkisi, gece olmadığı için deniz ve soğuk toprak üzerinde bulunan nemli hava yoğuşmaya başlar ve sis ortaya çıkar.

Yoğuşma, gaz halinde bulunan bir maddenin sıvı hale dönüşmesi olayıdır. Yoğuşmayı; pencerelerde, duvar veya tavan gibi yüzeylerde görebiliriz. Gaz halinde bulunan maddenin sıvı hâle dönüşmesinde o maddenin yapısında yani kimyasında bir değişiklik meydana gelmez, sadece maddenin fiziksel hâli değişir.

Hem sis hem de bulutlar, su buharının damlacıklar ya da kristaller oluşturmak için yoğunlaşması ile oluşur. Peki bulutları ve sisi biribirinden farklı kılan şeyler nelerdir?

Bulut, su damlacıklarının ve taneciklerinin yoğunlaşmasıyla oluşan; yükseklikleri, renkleri, biçimleri ve neden oldukları hava olaylarıyla birbirilerinden ayrılan kümelerdir. Gökyüzünde yükseklere çıkıldıkça hava soğur ve soğuyan havada bulunan su buharları yoğunlaşır. Bu yoğunlaşma sonucunda küçük damlacıklar oluşur. Damlacıkların bir araya gelmesi ile bulutlar oluşur.

Sis ve bulutları birbirinden ayıran en büyük özellik, oluştukları yerin yüksekliğidir. Bulutlar gökyüzünde yani nispeten yüksekte oluşurken sis, yeryüzüne daha yakın yerlerde oluşur.

Bir diğer fark ise bulutların hava olayları üzerinde etkisinin görülmesi ancak sisli havanın hava olayları üzerinde bir etkisinin olmamasıdır. Örneğin bulutlar soğuk hava oluşturabilir, yağmur yağmasına neden olabilir ama sisin böyle bir özelliği yoktur.

Sis genellikle havanın 2.5 ila 4 derece olduğu anlarda ortaya çıkan bir hava olayıdır. Sisin varlığından bahsedebilmek için görüş mesafesinin 1 kilometreden daha kısa olması gerekir. 

Sisli hava çoğunlukla çukur bölgelerde ve nem bakımından zengin olan yerlerde karşımıza çıkar ancak sisin oluşması için gerekli koşullar varsa sisle her yerde karşılaşabiliriz.

Sis bulutunun içerisinde bazen yağış olabilir. Bu yağışa “çisenti” adı verilir. Çisenti, normal yağmurdan farklıdır. Bu fark, yağmur damlalarının büyüklüğünden, yağış şiddetinden ve hızından kaynaklı olur.

Sis, ince tabakalar hâlinde oluşur. Gün içerisinde, hava ısındıkça ortadan kaybolur.

Sis türleri, hava kütlesi sisleri ve cephe sisleri olarak ikiye ayrılır. Hava kütlesi sisleri kendi içerisinde üçe ayrılır. Haydi şimdi bu sis türlerine daha detaylı bir şekilde bakalım!

• Radyasyon sisi

Gökyüzünün açık ve durgun olduğu gecelerde, yani herhangi bir hava olayının gözlenmediği gecelerde, gündüz ve gece arasında bulunan ısı farkından dolayı yeryüzü ve yeryüzüne yakın olan hava soğur. Yerden yukarı doğru yükseklik arttıkça hava sıcaklığı yükselir. Kısaca atmosferde ters bir sıcaklık dağılımının meydana geldiğini de söyleyebiliriz.

Soğumanın havanın çiğ noktasına kadar inmesi durumunda sis meydana gelir. Bu hava olayı, gece başlar ve gündüz hava ısınınca genellikle ortadan kalkar.

• Yatay hava hareketi sisi

Sıcak ve nemli olan havanın soğuk bir yüzeyde hareket etmesi durumunda alt katmanlar soğumaya başlar. Bu soğuma sonucunda yoğunlaşan su buharlarının ortaya çıkardığı sise yatay hava hareketi sisi adı verilir.

• Yer şekli sisi

Yer şekli sisi, yer şekillerine bağlı olarak oluşan sistir. Yatay olarak hareket eden hava bazı yer şekilleri ile karşılaşır ve yükselmeye başlar. Yükselmeye başlayan hava yükselmeye devam ettikçe soğur. Bu sis türünün oluşması için yükselmenin, yer şeklinin etkisiyle, hafif ve yataya yakın olması gerekir.

• Cephe sisi

Cephe sisleri, sıcaklıkları birbirinden farklı olan iki hava kütlesinin karşılaşması ile oluşan sislerdir. Birbiriyle karşılaşan hava kütlelerinden sıcak olanın, soğuk olan hava kütlesi üzerinden yükselerek soğuması ile oluşur.

En temel ışık ve ısı kaynağımız Güneş’tir. Sisli hava Güneş ışınlarına engel olur ve bundan dolayı daha karanlık ve daha soğuk bir havanın oluşmasına, gündüz sıcaklığın artmamasına neden olur.

Şehir yaşantısının yoğun olduğu yerlerde sisli hava, günlük hayatı kötü yönde etkileyebilir. Bu etkilerin en büyüğü, şüphesiz ulaşım alanındadır çünkü sisli hava görüş mesafesini kısalttığı için deniz, kara ve hava ulaşımında aksaklıklar ortaya çıkarır. Örneğin kara ulaşımında trafik kazalarının yaşanmasına, deniz ile hava ulaşımında seferlerin ertelenmesine ve iptal edilmesine sebep olabilir. Hâliyle bunlar da günlük işlerimizin aksamasına neden olur.

Sisli havanın sağlığımız üzerinde kötü etkileri var ancak bu etki sadece sisli havadan kaynaklı değil. Hava kirliliği ve sisin birleşmesi, hava kirliliğinin daha yoğun bir şekilde hissedilmesine neden olur. Uzmanlar, kirli ve sisli havalarda hastalığı olan insanların daha dikkatli olmaları gerektiğini ve bu hastaların sisli havalarda mümkün olduğu kadar dışarı çıkmaktan kaçınmaları gerektiğini söylüyorlar.

Sisli havanın kötü etkileri olduğu kadar iyi etkileri de bulunur. Bunlardan bir tanesi, sisin tarım açısından faydalı olması.

Sis yoğunluğunun ölçümü, “sis yoğunluğu ölçer” cihazlar kullanılarak yapılır. Bu cihazlar, hava içindeki su damlacıklarının yoğunluğunu ve damlacıkların neden olduğu görüş mesafesinin azalmasını belirler. Sis ölçümü için kullanılan cihazlar arasında özellikle lazer ya da radar tabanlı sis ölçerler vardır. Böylece ölçüm sonuçlarına göre güvenlik önemleri alınabilir.

Sisli hava ve kirli hava arasındaki farklardan bir tanesi, sisin kış ve sonbahar mevsimlerinde görülmesi. Hava kirliliği ise çoğu zaman şehirlerde ve fabrikaların, endüstriyel tesislerin üzerinde bulunan yoğun gri, sisli görünüme sahip havadır. Hava kirliliği dediğimiz zaman aklımıza fabrikaların ve şehir yaşantısının sebep olduğu kirli hava gelse de tek açıklaması aslında bu değil.

Hava kirliliği, en basit tanımıyla, zararlı maddelerin ve gazların Dünya’nın atmosferine girmesi olayıdır. Atmosfere giren zararlı gazlar atmosferde durmaya devam ettikçe ortaya çıkardığı zararlı etkileri de artar. Haydi şimdi hava kirliliğinin ne olduğuna daha yakından bakalım!

Çevre sorunlarının başında gelen hava kirliliği; insanlığın ihtiyaçları, enerji tüketimi, fabrikalaşma, endüstrinin gelişimi ve şehirleşmenin ortaya çıkardığı bir sorun. Hava kirliliğine neden olan birçok gaz da var. Bu gazlar çoğu zaman petrol, doğal gaz, kömür gibi fosil yakıt olarak adlandırılan yakıların yakılması, tarımda kullanılan ilaçlar, şehirleşme sonucunda ortaya çıkan katı atıklar ve volkanik aktiviteler sonucunda doğaya salınır.

Hava kirliliği aynı zamanda, havanın doğal kimyasının çeşitli nedenler ile değişmesidir. Havada, katı, sıvı, gaz şeklinde bulunabilen yabancı maddelerin insan sağlığına, canlıların hayatına, ekolojik dengeye ve eşyalara zarar verecek kadar uzun ve yoğun bir şekilde bulunmasıdır.

Hava kirliliğinin temel nedenleri; sanayi, tarım, trafik ve enerji ihtiyacı. Kısaca, havayı en çok kirleten şey, insan faaliyetleri. Son yıllarda bu kirlilik, dünya genelinde ne yazık ki ciddi bir çevresel sorun hâline geldi ve canlıların sağlığı için risk oluşturuyor. Bunun nedeni ise bütün canlıların en temel gereksinimlerinden biri olan solunum. Soluduğumuz havanın kalitesi ve temizliği azaldıkça sağlık sorunlarına yol açıyor.

İşte sisle ilgili sıkça sorulan sorular ve cevapları!

Sis nedir?

Sis; yeryüzündeki her şeyi saran, görmeyi zorlaştıran ya da engelleyen kalın su buharıdır. Dünyanın neredeyse her yerinde sis oluşumu gözlemlenebilir. Tabakalar hâlinde oluşur ve sonbahar ile kış aylarında görülür.

Sis nasıl oluşur?

Sıcak ve nemli bir havanın ani soğumasıyla su damlacıkları oluşur. Oluşan bu su damlacıkları, mikroskobik özellik taşır. Yani bu su tanelerini ancak mikroskop aracılığı ile görebiliriz. Hava olaylarından biri olan sis ise su buharının havada asılı kalan su damlacıklarına dönüşmesi ile ortaya çıkar.

Novakid, ebeveynler ve çocuklar için merak edilen sorulara tatmin edici cevaplar sunarken uzman eğitmenler tarafından online İngilizce dersleri de veriyor! Siz de ilk deneme dersini ücretsiz alarak çocuğunuzun tatilde İngilizceyi interaktif ve eğlenceli bir şekilde öğrenmesini sağlayabilirsiniz.