8 min Geceleri gökyüzüne baktığımızda, çoğu zaman dikkatimizi parıl parıl parlayan yıldızlar çeker. Bu yıldızlar, bizlerden milyonlarca kilometre uzaklıkta bulunan ve uzay boşluğunda seyahat eden gezegenler, yıldızlar veya diğer gök cisimleridir.
Bu yıldızlara geçmişteki büyük uygarlıkların zamanından günümüze kadar birbirinden farklı isimler verilmiş. Bizler de bu yazımızda, sizler için yıldızlar hakkında bilinmeyen ilginç gerçekleri gözler önüne serdik ve yıldızların isimlerini sizler için açıkladık.
Hazırsanız, çok geçmeden yıldızların dünyasını keşfetmeye başlayalım.
Yıldızlar hakkında bilgiler ve en çok merak edilenler
Yıldızların isimleri ve anlamlarına geçmeden önce, yıldızları daha iyi tanımamız gerekir. O halde gelin, yıldızlarla ilgili en çok bilinmesi gerekenleri inceleyim.
Yıldız nedir?
Bu soruyu cevaplamak, çocuklar için biraz zorlayıcı olabilir. Bu nedenle yıldız tanımını çocuklara iyi yapmak gerekir.
Geceleri gökyüzünde çıplak gözle görebildiğimiz ışıklı gök cisimlerinden her birine yıldız dediğimiz doğru. Ancak yıldız kelimesinin astronomide daha farklı bir tanımı var.
Astronomi alanında uzmanlaşmış bilim insanlarına göre yıldız, ağırlıklı olarak hidrojen ve helyumdan oluşan, karanlık uzayda ışık saçan, gökyüzünde bir nokta olarak görünen plazma küresidir.
Buna ek olarak, yıldızların tıpkı Güneş gibi bir yörüngesi vardır. Bu yörüngenin sebebi, yıldızların kütlesidir ve bu sayede diğer gök cisimleri bu yıldızların etrafında dönerler. Gezegenlerin ve yıldızların oluşturduğu bu sisteme ise Güneş Sistemi adı verilir.
Bu tanımdan yola çıkarsak Jüpiter, gökyüzüne baktığımızda gece en parlak yıldızlardan bir tanesi olsa da astronomi bilim dalında tam olarak yıldız sayılmıyor.
Yıldızların en belirgin özellikleri ise ısı, ışık ve enerji yaymalarıdır. Bununla birlikte, en yakından tanıdığımız Güneş, her ne kadar sıcak bir yıldız olsa da diğer yıldızlarla kıyaslandığında soğuk yıldızlar arasında bulunur – aslında bütün yıldızlar sımsıcaktır! Bilinen en sıcak yıldızlar mavi renkteyken daha soğuk olanları ise kırmızı veya turuncu renkte olurlar.
Takım yıldızı nedir?
Takım yıldızının tanımı ise çok daha eski çağlara dayanıyor. Takım yıldızları basitçe, birkaç yıldızın bir araya gelerek gökyüzünde oluşturduğu bazı şekillere verilmiş isimlerdir.
Takım yıldızının içinde bulunan yıldızların aslında birbiriyle bir bağlantısı yoktur ve birbirlerinden milyonlarca kilometre uzaktadırlar.
Takım yıldızlarının aynı grup içinde olmasının sebebi gökyüzündeki konumlarıdır. Eski çağlardaki insanlar gökyüzüne bakarak onlara bu isimleri vermiştir.
Resmi olarak tam 88 tane takım yıldızı vardır ve bunlardan en çok bilinenleri: Andromeda, Orion, Aquila, Scorpius ve Sagittarius olabilir.
Yıldız isimleri nedir ve nasıl konulur?
İnsanlar binlerce yıldır gökyüzünü ve gökyüzündeki cisimleri incelemek için farklı yöntemler geliştirmiş ve gökyüzündeki yıldızlara çeşitli isimler koymuştur.
Yıldız isimleri arasından en bilineni elbette ‘Güneş’. Güneş’in her dilde yüzlerce yıl öncesinden gelen farklı isimleri var ve bu diğer yıldızlar için de geçerli olabilir. Çünkü gökyüzündeki cisimlere farklı uygarlıklar birbirinden çeşitli isimler vermişler.
Gezegen ve yıldız isimlerinin çoğu, yaygın olarak Antik Yunanca ve Latince dillerinden veya Antik Yunan ve Roma çağındaki mitolojik karakterlerden gelmektedir. Örneğin Güneş Sistemi’ndeki bir gezegen olan Venüs, aynı zamanda Roma mitolojisindeki güzellik ve aşk tanrıçasının adıdır.
Ancak, 17. yüzyılda Johann Bayer tarafından yıldızların ismini koymak için geliştirilen bir yöntemle sonrasında, 17. yüzyıl ve sonrasında keşfedilen yıldızların ismini koymak için aynı yol izlenmiş
Bu yöntemde takımyıldızlarda bulunan yıldızlar, takımyıldızın isminin başına Yunan alfabesindeki harfler eklenerek isimlendiriliyor. Harfler en parlak yıldızdan başlanarak sırayla (alfa, beta, gama…) veriliyor. Örneğin Cygnus (Kuğu) Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Alfa Cygni olarak isimlendiriliyor
İsimleri eski çağlarda konulan ve hala aynı isimle anılan yıldızlar arasında ise; Sirius, Rigel, Procyon, Aldebaran, Vega, Arcturus gibi yıldızlar bulunur. Bu yıldızların aynı zamanda yaygın olarak kullanılan Türkçe karşılıkları da bulunur. En bilinen Türkçe yıldız isimlerine ise Süheyla, Güneş ve Akyıldız gibi örnekler verebiliriz.
En bilinen yıldız isimleri ve anlamları
Yıldızların isimleri her ne kadar farklı kültürlerde ve dillerde değişkenlik gösterse de birçok yıldızın bilim insanları tarafından kabul gören global bir ismi var. Bu isimler o yıldızlara çok eski çağlarda veya modern zamanda verilmiş olabilir.
Eğer hazırsanız, gelin en bilinen yıldız isimlerini birer birer inceleyelebiliriz. Aşağıdaki listede, sizler için en bilinen yıldız çeşitleri ve özelliklerini, en parlak olanlarından daha az parlak olanlarına doğru sıraladık:
- Sirius
En bilinen adıyla Sirius yıldızı, gökyüzünde geceleri en parlak yıldız olduğundan antik medeniyetlerden beri insanların ilgi odağı olmuştur. Sirius kelimesinin anlamı ise Antik Yunancada “ışıldayan, parlayan” demektir.
Evrende bulunan bütün Güneş Sistemleri, bizimki gibi tek yıldızdan oluşmak zorunda değildir. Buna bir örnek olarak ise, Canis Major (Büyük Köpek) takım yıldızının bir parçası olan Sirius da aslında iki yıldızdan oluşur. Bu iki yıldızdan parlak olanı, Sirius A olarak da isimlendirilir.
Oldukça büyük ve sıcak bir yıldız olan Sirius A, Güneş’ten çok daha sıcak ve parlaktır. Türkçe yıldız isimlerini merak eden meraklı minikler için de en bilinen adı Sirius olan bu yıldızın Türkçedeki karşılığının ‘Akyıldız’ olduğunu hatırlatalım.
- Canopus
Gökyüzünün en parlak ikinci yıldızı ise Canopus. Bu yıldızın ismi, Antik Yunan Mitolojisinde bir karakter olan ‘Kanobos’tan gelmektedir. Güneş’ten 310 ışık yılı uzaklıkta olan Canopus, Türkçe kaynaklarda Süheyla olarak da geçer.
- Arcturus
Boötes ya da Çoban olarak adlandırılan takım yıldızının bir parçası olan Arcturus, bulunduğu takım yıldızı arasında en parlak olanıdır.
Güneş’e yaklaşık 37 ışık yılı mesafe uzaklıkta olan Arcturus, bir kırmızı devdir. Yıldız evriminin geç aşamalarında olan düşük ya da orta kütledeki yıldızlara ‘kırmızı dev’ adı verilir.
Arcturus’un ismi ise, Antik Yunancada “ayın koruyucusu” anlamına gelen ‘Arktouros’ kelimesinden gelmektedir.
- Vega
Vega, Lyra (Çalgı) takım yıldızının en parlak yıldızı. İsmi, Arapça “düşen” veya “iniş yapan” anlamlarına gelen “waqi” kelimesinden gelmektedir.
Dünya’dan yaklaşık 25 ışık yılı uzaklıkta olan bu yıldız, belirgin bir mavi ışıkla parlar. Vega, aynı zamanda yazları görünen ve üç yıldızın bir araya gelerek gökyüzünde üçgen şeklini oluşturmasından adını alan yaz üçgeninin bir parçasıdır.
- Betelgeuse
En bilinen yıldız isimlerinden bir diğeri ise Betelgeuse. Orion takım yıldızında yer alan Betelgeuse, yaşamının son aşamasında olan ve parlaklığı sürekli değişen bir yıldızdır.
Yaşamının son aşamasındaki bu yıldızlar, gündüzleri bile çıplak gözle gözlemlenebilen ve süpernova adı verilen bir enerji patlamasıyla yaşamlarını yitirirler. Betelgeuse için bu patlama, şu an veya birkaç bin yıl içerisinde gerçekleşebilir. Binlerce yıl bizim için her ne kadar uzun gelse de bu, yıldızlar için oldukça kısa bir süredir.
Betelgeuse’in ismi ise, Arapça “Orion’un eli” anlamına gelen “Yad-al Jauza” isminden gelmektedir. Betelgeuse’in bir parçası olduğu Orion takım yıldızı, aynı zamanda kışın habercisi olarak da bilinir.
- Capella
Gökyüzünde tek bir yıldız gibi gözükse de Capella, aslında dört yıldızdan oluşan bir güneş sisteminin merkezidir. Capella isminin anlamı ise Latince, küçük dişi keçidir.
Capella, Auriga yani arabacı takımyıldızındaki en parlak, kuzey gökyüzündeki ise en parlak üçüncü yıldızdır.
- Rigel
En bilinen yıldız isimlerinden en sonuncusu ise Rigel. Dünya’dan oldukça uzak bir konumda (830 ışık yılı) bulunan Rigel’in, Güneş’ten muhtemelen 60-360 bin kat daha parlak olduğu düşünülmektedir.
Rigel yıldızı ise ismini Arapçada “devin ayağı” anlamına gelen “rij al-jabbar” isminden alır.
Sıkça sorulan sorular
Yıldız isimleri ve anlamlarıyla ilgili hazırladığımız bu makaleyi, konuyla ilgili en çok merak edilen soruları ve cevaplarını listeleyerek bitiriyoruz.
Yıldızların isimleri nasıl belirlenir?
Yıldızların isimlendirilmesi için yüzlerce yıldır farklı yöntemler kullanılmıştır. Ancak bu yöntemlerden en yaygını, parlaklıklarına ya da büyüklüklerine göre Yunan alfabesindeki harflere göre sıralanmasıdır.
Hangi yıldızların isimleri özel anlamlara sahiptir?
Birçok yıldızın isminin anlamı, Antik Yunancaya kadar dayanmaktadır. Bunlardan birkaçı Sirius (çok parlak ve sıcak), Achernar (nehrin sonu), Arcturus (ayı) ve Vega (akbaba, şahin).
En büyük yıldız nedir?
Uzayda sayısız yıldız bulunduğundan en büyüğünün hangisi olduğunu saptamak insanlar için zor. Ancak, şu ana kadar insanoğlunun bildiği en büyük yıldız UY Scuti, Güneş’in 1708 katı büyüklüğünde ve Güneş’le neredeyse aynı renkte.
7 yıldızın ismi nedir?
En yaygın olarak bilinen 7 yıldız arasında; Sirius, Canopus, Arcturus, Vega, Betelgeuse, Capella ve Rigel bulunur.
Novakid’le tanışın!
Novakid’de ebeveynler için çocuk gelişimi konusunda merak edilen konulara değiniyoruz. Bunlarla birlikte Novakid, çocuklarınız için interaktif ve eğlenceli İngilizce dersleri sunmayı amaçlıyor.
İngilizce öğrenme süreci Novakid ile çok daha keyifli! Çocukların dil becerilerini nasıl geliştirdiğimizi görmek için aşağıdaki videomuzu izleyin:
Çocuklar için online İngilizce derslerimizde uzman eğitmenlerimizle, ezberden uzak ve eğlence dolu bir İngilizce öğrenme deneyimi sunuyoruz. Siz de ücretsiz deneme dersinizi şimdi alın!
