İnatçı çocuğa nasıl davranılmalı? Söz dinlemeyen çocuk için ne yapmalıyız?

Çocuk inatlaşması sorununu çözmek istiyorsak öncelikle nedenlerini saptamalıyız. Çocuklar neden inatlaşır, neden söz dinlemezler? Cevapları beraber inceleyelim.

Çocukların inatçı davranmasının, çocuktan çocuğa değişen çeşitli sebepleri olabilir. Örneğin inatçı davranış, çocuğun gelişimiyle alakalı nedenlerden kaynaklanıyor olabilir. Çocuklar büyüdükçe gerek isteklerinin, gerek huylarının, gerekse tavırlarının gelişmesi son derece normaldir. Bunun sebebi, çocuk büyüdükçe yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasıdır.

Çocuk gelişiminde inatlaşma davranışına yol açan önemli bir etken, çocuğun bireyselleşme ihtiyacıdır. Çocuklar büyüdükçe bağımsızlıklarını ve özgürlüklerini dışa vurmak isteyebilirler. Dolayısıyla çocuklar, inatlaşma davranışını bağımsızlıklarını ve bireyselliklerini belirtmenin bir yolu olarak görebilir.

Bu duruma örnek olarak, giyinmek istemeyen bir çocuğu öne sürebiliriz. Çocuk, yalnızca kendi seçtiği giysileri giymek istediği için başka giysileri giymiyor olabilir. Dolayısıyla “Giyinmek istemeyen çocuğa nasıl davranmalı?” sorusuna sahip olan bir ebeveyn, bunun çocuğun bireysellik ihtiyacından kaynaklanıyor olabileceğini bilmelidir.

Bir diğer sebep ise çocuğun ilgiye ihtiyaç duyması olabilir. Çocukların en büyük ihtiyaçlarından biri, ebeveynlerinin devamlı ilgisidir. Bu ilginin pozitif veya negatif olması, bazı durumlarda çocuk için önemli olmayabilir. Dolayısıyla eğer bu davranış hoş karşılanmayacaksa bile çocuk, ilgi ve dikkat için inatlaşabilir. 

Bazen ise inatlaşmanın sebebi korku veya endişe olabilir. Çocuk, bir şeyi yapmaktan korkuyorsa fakat bunu ebeveynlerine ifade etmekten çekiniyorsa, bunun yerine istemediği şeyi yapmamakta inatlaşmayı tercih edebilir.

Başka bir sebep olarak ise çocukların sınırları test etme isteği gösterilebilir. Çocuklar, büyüdükçe ebeveynlerinin koyduğu kuralların dışına çıkarsa ne olacağını merak edebilir. Bunun aksini isteyen ebeveynler, çocuğu engellediğinde cevap olarak inatçı davranışlarla karşılaşabilirler.

Tüm bunlara ek olarak ise bazen inatlaşma, çocuğun etrafında gördüğü davranışları taklit etmesinden kaynaklanıyor olabilir. Özellikle de ebeveynlerin inatçı davranışlarda bulunduğunu gözlemleyen bir çocuk, bu davranışlara aynı şekilde yanıt verebilir. Hilal Yıldızhan ve Ayşe Cura, “İnatlaşma karşılıklı olan bir durumdur. Dolayısıyla en önemli sebeplerden bir tanesi sizin de onunla inatlaşmanızdır.” diyerek durumu açıklıyor.

Tüm bunlar, çocukların inatçı davranmasının ardında yatan sebeplerden bazıları. Eğer “Söz dinlemeyen çocuğa nasıl davranılmalı?”, “İnatçı çocuğa nasıl davranılmalı?” gibi sorular soruyorsanız öncelikle saydığımız sebepleri aklınızdan geçirip içinde bulunduğunuz durumun bu sebeplerden herhangi birine uyup uymadığını belirlemeniz, sorunu çözme yönünde bir ilk adım olacaktır.

Çocuğun inatçı davranmasının sebebini belirledikten sonra ise sırada bu inatçı davranışa karşı nasıl bir tavır takınılacağına karar vermek geliyor. Çünkü az önce de bahsettiğimiz üzere, ebeveynin davranışları çocuğun inatlaşması üstünde belirleyici etkiye sahiptir. 

Bu noktada temel prensip, ebeveynlerin uzlaşmacı bir yaklaşıma açık olması. Açıkladığımız gibi, çocukların ihtiyaçları arasında bireyselleşme, yani kendini özgür ve bağımsız hissetme yer alıyor. Uzlaşmacı bir tavır izlerken çocuk için en iyi olacak sonuçları gözetirken aynı zamanda bu ihtiyaca saygı duymak arasındaki dengeyi sağlamamız çok önemli. 

Buna ek olarak, ebeveynlerin daima sakin ve anlayışlı davrandıklarından emin olmaları gerekiyor. Unutmayın ki “İnatlaşan çocuğa nasıl davranmalıyız?” sorusunun cevabı hiçbir zaman ona bağırmak ve ceza vermek değil. Tam tersine, çocuğun duygularına ve isteklerine kulak verilmeli, ardından sakince bu istekleri karşılamanın orta yolu bulunmalıdır. 

Fakat elbette ki uzlaşmacı bir tavır yerine kesin bir tutum izlenmesi gereken durumlar da söz konusu. Çocuğun güvenliği için tehlike oluşturabilecek durumlarda ebeveynler, mutlaka çocuğa müdahale etmelidir. Örneğin kalabalık alanlarda kendi başına gezmek isteyen çocuğa veya düşebileceği bir yerde tutunmadan yürümek isteyen çocuğa izin vermemek, normal ve doğru bir tavır olacaktır. 

Çocuk gelişiminin, inatçı davranışlardaki rolü oldukça büyüktür. Daha önce de söylediğimiz üzere çocuklar büyüdükçe mizaçları ve istekleri değişebilir, dolayısıyla yaş grubuna göre çocukların inatlaşmalarının veya söz dinlememelerinin sebepleri de farklılaşabilir. O halde belirli yaş gruplarına göre inatlaşan çocuğa nasıl davranılmalı, inceleyelim:

0 – 3 yaş

Bu yaş grubundaki bir çocuğun iletişim becerileri fazla gelişmemiş olacağı için çocukla uzlaşmada sorunlar yaşamanız normaldır. Dolayısıyla bu dönemdeki bir çocuğun inatçı davranışına çözüm arıyorsanız, çocuğun dikkatini başka şeylere yönlendirmek veya onayladığınız şekilde davrandığınızda onu ödüllendirmeniz gibi davranışlar, çocuğun inatçı davranışına karşı uygun çözümler olabilir.

4 – 7 yaş

Bu yaşlardaki çocuklar kendini ifade etme yetilerine sahiptir, ancak muhakeme yetenekleri doğal olarak bir yetişkininkiler kadar gelişmiş olmayacaktır. Dolayısıyla eğer “Söz dinlemeyen 5 veya 6 yaş çocuğa nasıl davranmalı?” diye soruyorsanız Hilal Yıldızhan ve Ayşe Cura’nın tavsiye ettiği üzere: “… çocuğa uzlaşmak için bazı seçenekler verebilirsiniz. Bunların üzerine konuşup, bir seçim yapması için yol gösterici olabilirsiniz.” 

8 yaş ve üzeri

8 yaşını geçen çocuklarla inatlaşma konusunda daha etkili yöntemlere başvurmak mümkün oluyor, çünkü bu yaşlardaki çocuklar belli bir yere kadar muhakeme yetisi kazanmış oluyor. Bu çağdaki çocuklarla üretken diyalog kurmaya çalışmanız, sağlıklı bir yaklaşım olacaktır. Dolayısıyla örneğin “Söz dinlemeyen 13 yaş kızıma nasıl davranmalıyım?”, “İnatlaşan 9 yaşındaki oğluma ne demeliyim?” gibi 8 yaş ve üzeri çocukları konu edinen sorularınız varsa, çocukla diyalog kurup onun için doğru seçenekleri anlatarak birlikte çözüme ulaşabilirsiniz.

İnatçı davranış gösteren çocuklara karşı takınabileceğiniz tutumdan hem genel olarak hem de yaş grubu özelinde bahsettik. Ancak bazen çocuklar öyle konular hakkında inatlaşıyorlar ki o anda karar vermek ebeveynleri zorlayabiliyor. Çocuğun inadına teslim olmakla kesin bir tavır sergilemek arasındaki seçimi yapmak zaman zaman oldukça zor hissettirebiliyor. Peki bir ebeveyn, kararsız kaldığı durumlarda inatçı çocuğa nasıl davranmalı?

Hilal Yıldızhan ve Ayşe Cura, bu durumlarda ebeveynlerin “Ben bunu biraz düşüneceğim.” diyerek kendilerine zaman tanımalarını öneriyor. Bunu diyerek kendinize tanıdığınız vakti detaylıca düşünerek geçirebilir, ardından çocuğunuzla esneyebileceğiniz ya da değişiklik yapabileceğiniz konuları konuşabilirsiniz.

İnatlaşan çocuklara karşı nasıl bir yaklaşım sergilenebileceğini anlattığımıza göre şimdi bazı pratik ipuçları verebiliriz. “Söz dinlemeyen çocuğa nasıl davranılmalı?” diye soruyorsanız bu tavsiyeleri yerine getirmeyi deneyebilirsiniz:

• Çocuğa örnek olmak: Çocuğunuz inatçı davranıyorsa siz de onunla geri inatlaşmak yerine, sakin ve düşünceli bir davranış gösterebilirsiniz. Çocuklar etrafında gördükleri şeyleri taklit edecekleri için sizin sakin tavrınız, onları da olumlu etkileyecektir.
• Çocuğa belirli seçenekler sunmak: Çocuğunuza bir karar verdirmek adına ona kendinizin de kabul edebileceğiniz iki seçenek sunabilirsiniz. Örneğin çocuğunuz giyinmemekte ısrar ediyorsa “Mavi tişörtünü mü giymek istersin, kırmızıyı mı?” gibi seçenekler sunabilirsiniz. Bu sayede çocuk da kendi seçimini yaparak özgürlük hissetme ihtiyacını giderecektir.
• Çocuğun dikkatini başka yere yönlendirmek: Eğer çocuğunuz ona sunduğunuz seçenekleri kabul etmiyorsa dikkatini başka konulara yönlendirmeyi deneyebilirsiniz. Çocukların dikkati genellikle zayıf olduğu için inatlaştığı konuyu da unutma ihtimali olacaktır.
• Sakin ve tutarlı bir dil kullanmak: Her şeyden önemlisi inatlaşan çocukla sağlıklı bir iletişim kurabilmek. Bu noktada “sen dili” yerine “ben dili” kullanmak gibi yöntemlere başvurabilirsiniz. Örneğin “Hemen yemeğini ye!” yerine “Yemeğini yersen çok mutlu olurum.” gibi cümleler kurabilirsiniz. Ayrıca unutmayın, çocuğunuza asla bağırmamalısınız!

İşte inatçı çocuğa nasıl davranılması gerektiğine dair sıkça sorulan sorular ve cevapları:

İnatçı çocuk için ne yapmalı?

İnatçı davranan çocukların en başta davranışlarının sebebi belirlenmelidir. Ardından olumlu ve uzlaşmacı bir tavır takınılmalı, çocuğun istekleri gözden geçirilmeli ve hem çocuğun hem de ebeveynin kabul edebileceği seçenekler sunulmalıdır.

İnatçı çocuğun inadı nasıl kırılır?

Çocuğun inadını kırmak için çocukla diyalog kurmak, eğer bu işe yaramıyorsa çocuğun dikkatini başka bir yere çekmek, önceden belirlenmiş seçenekler sunmak, çocuğun yapması istenilen davranışlarını ödüllendirmek gibi yöntemler izlenebilir.

Öfkeli ve inatçı çocuğa nasıl davranmalı?

Öfkeli ve inatçı çocuklara karşı ebeveynler daima sakinliklerini korumalıdır. Çocuğa bağırmak ve azarlamak yerine olgun ve tutarlı bir tavır sergilenmeli, çocuğun duygularının dinmesi beklenmeli, gerekirse dikkatini başka yere çekmek gibi yöntemler uygulanmalıdır. Eğer durum sürekli devam ediyorsa profesyonel yardım alınabilir.

Bir çocuk neden inatlaşır?

Çocuğun inatlaşmasının ardında bireyselleşme ihtiyacı, ilgi ihtiyacı, ebeveynler tarafından konulan kuralların ötesine gitme merakı, korku veya endişe, etrafında gördüğü inatçı davranışları taklit etme gibi sebepler bulunabilir. Bu sebepler gelişimsel döneme göre farklılık gösterebilir.

Söz dinlemeyen çocuk için ne yapmalı?

Söz dinlemeyen çocuk için yaş grubuna bağlı olarak belli yöntemler uygulanabilir. Çok küçük çocuklar için çocuğun dikkatini yönlendirme veya olumlu davranışı ödüllendirme, daha ileri yaştaki çocuklar için ise çocukla diyalog kurup seçenekleri anlatma gibi eylemler uygulanabilir.

Bir çocuk neden inatçı olur?

Bir çocuğun inatçı bir mizaca sahip olmasının ardında özgür ve bağımsız hissetme ihtiyacı büyük bir rol oynuyor olabilir. Bunun yanı sıra çocuk, etrafında gördüğü inatçı davranışları taklit etmek istiyor da olabilir.

Yaramazlık yapan çocuğa nasıl davranmalı?

Yaramazlık yapan çocuğa karşı ebeveynler daima sakinliklerini korumalıdır. Çocuğu cezalandırmak yerine iyi bir şey yaptığında ödüllendirme yöntemi izlenmelidir. Buna ek olarak ebeveynler tutarlı davranışlar sergileyerek çocuğa örnek olmalıdır.

Kendini ifade edemeyen çocuğa nasıl davranılmalı?

Ebeveynler, kendini ifade edemeyen çocuğa karşı anlayışlı ve cesaret verici olmalıdır. Onunla sabırlı bir şekilde diyalog kurmaya çalışmalı, isteklerine ve dileklerine dikkat etmelidirler. Çocuğa karşı inatçı davranılmamalı, her zaman hoşgörülü ve çözüm odaklı olunmalıdır.

Çocukların ebeveynleriyle sağlıklı zaman geçirebilmesi için iyi iletişim becerilerine sahip olmaları şart. İletişim becerilerini geliştirmenin en iyi yollarından biri de dil öğrenmek. 

Novakid, çocukların İngilizceyi eğlenceli ve etkili bir şekilde öğrenmelerine yardımcı olur. Aşağıdaki videoda eğitim modelimizi daha yakından inceleyebilirsiniz: