5 min Teknoloji, hayatımızın vazgeçilmez bir parçası hâline gelmiş durumda. Teknolojik cihazlar hayatımızın birçok alanında kolaylık sağlasa da bunların aşırı kullanımının zararları endişe verici – özellikle de çocuklar söz konusu olunca. Sonuçta teknolojinin zararlarını genç nesil üzerinde daha net bir şekilde gözlemleyebiliyoruz.
Bu sebeple ebeveynlerin teknolojik cihazların kullanımı konusunda çocukları etkili bir şekilde eğitmesi ve yönetmesi gerekiyor. Fakat bu durum da birçok kişinin kafasında ne yapılması gerektiğine dair soru işaretleri bırakabiliyor.
Bu içeriğimizde psikolog Gülizar Şehitoğlu’nun yorumlarıyla çocukların teknoloji kullanımıyla ilgili bilmeniz ve uygulamanız gerekenlerden bahsettik. Ebeveynlerin farkında olması gereken tehlikeleri, ve bu tehlikelerden nasıl kurtulabileceklerini uzman yorumlarıyla anlattık.
Teknolojiyi iyi kullanmak için neler yapmalıyız?
Teknoloji, geniş bir çerçeveden bakıldığında çocuk gelişimi için oldukça büyük avantajlar sunmakta. Teknolojinin çocukların öğrenme ve eğitim sürecini olumlu etkilediğini söyleyen araştırmalardan bahseden Gülizar Şehitoğlu, diğer olumlu etkilerden de bu şekilde bahsediyor:
“Teknoloji ayrıca çocukların iletişim yeteneklerini geliştirebilir ve dünyanın dört bir yanından insanlarla konuşmalarına olanak tanır. Buna ek olarak çocukların problem çözme yeteneklerini ve yaratıcılıklarını geliştirmelerine de yardım eder, özellikle çeşitli eğitimsel uygulamalar ve oyunlarla.”
Bu avantajlar oldukça iç açıcı olsa da teknolojinin çocuk veya aile üzerinde yol açabileceği bazı kötü etkiler de hiç şüphesiz bulunuyor. Bunlardan bazılarını aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
- Fiziksel aktivitenin azalması
- Sosyal izolasyon
- Aile içi yüz yüze iletişimin azalması
- Yeme bozuklukları
Bu negatif sonuçlardan kurtulmak için de ebeveynler olarak izleyebileceğiniz bazı yöntemler bulunmakta. Peki teknolojinin fazla kullanımı nasıl engellenir?
Gülizar Şehitoğlu, aşırı teknoloji kullanımına karşı aşağıdaki yolların uygulanması gerektiğini belirtiyor:
- Önceden belirlenmiş kurallar oluşturmak
Çocuğunuzun günde kaç saat telefon veya bilgisayar kullanacağını önceden belirleyerek ona belli bir süre hakkı tanıyabilirsiniz. Bu durum sadece çocuk için değil, aynı zamanda ebeveynler için de geçerli olmalı.
- Teknoloji içermeyen aile aktiviteleri
Teknolojinin kötü etkilerinden kaçınabilmek için yapabileceğiniz bir diğer şey ise aile olarak farklı aktiviteler denemek. Bu aktiviteler arasında birlikte pikniğe gitmek, fiziksel aktiviteler yapmak, birlikte resim yapmak, çocuk deneyleri yapmak gibi faaliyetler bulunabilir – bu kısım tamamen sizin yaratıcılığınıza kalmış.
Teknolojiden uzaklaşarak yapacak faydalı aktiviteler arıyorsanız daha önce paylaştığımız çocuklar için deneyler ve çocuk oyunları içeriklerimize göz atabilirsiniz. Bu yazılarımızda çocuğunuzun gelişimini ve merakını destekleyecek, yaratıcılığını geliştirebilecek birçok aktivite bulunuyor.
- Ebeveynler olarak iyi eylemle örnek olmak
Çocuklara alışkanlık edindirirken ebeveynlerin dikkat etmesi gereken en önemli şeylerden bir tanesi; sözlerle değil, eylemlerle örnek olmak. Çünkü çocuklar ebeveynlerinden duyduklarını değil, gördüklerini yaparlar.
Bu sebeple çocuğunuzun aşırı teknoloji kullanımının önüne geçmek istiyorsanız kendinizi de kısıtlamanız gerekiyor. Çocuğunuzun ekran süresini kısıtlamak isterken kendinizinkini kısıtlamıyorsanız bu durum istediğiniz sonuçları vermeyebilir.
- Ebeveyn kontrolü özelliklerini kullanmak
Çocuğunuzun telefonunda veya kullandığı uygulamalarda onun güvende olduğundan emin olmak için yararlanabileceğiniz ebeveyn kontrolü özelliklerini kullanabilirsiniz.
Çocuğunuzun sık sık oynadığı bir oyun veya kullandığı bir sosyal medya varsa o platformun içerisindeki çocuk ayarlarına göz atmalısınız. Örneğin YouTube kullanan çocuğunuz için YouTube Kids modunu aktifleştirebilir, Roblox oynayan çocuğunuz için de oyun içinden sohbeti kapatabilirsiniz.
Birçok ebeveyn, çocuğun internet güvenliğini sağlayan bu tarz özelliklerden habersiz. Bu sebeple çocuğunuzun kullandığı platformları iyi öğrenmenizi ve size sunulan kolaylıklardan faydalanmanızı öneririz.
Ebeveyn kontrolü konusunda izleyebileceğiniz bir diğer yol ise ebeveyn kontrol uygulamaları kullanmak, fakat bu yöntem bazı etik problemleri de beraberinde getiriyor. Gelin bu konuyu daha detaylı bir şekilde inceleyelim.
Oyunların ve platformların içerisindeki ebeveyn kontrolü özellikleri genelde problem yaratmıyor, fakat çocuğu “gözlemek” olarak anlaşılabilecek, telefonda kaç saat geçirdiğini gösteren uygulamalar gibi bazı ebeveyn kontrolü uygulamaları akılda soru işaretleri bırakıyor.
Eğer bu kontrol uygulamalarını kullanmak istiyorsanız öncesinde dikkat etmeniz gereken bazı unsurlar bulunmakta.
Öncelikle, daha önce belirttiğimiz gibi çocuğunuzun teknoloji kullanımıyla ilgili bazı kurallar belirlemelisiniz. Çocuğunuzun cihazlarını ne kadar kullanabileceği, hangi uygulamaları kullanabileceği, ne zaman kullanabileceği önceden belli olmalı.
Gülizar Şehitoğlu’nun üzerinde durduğu, ebeveynlerin dikkat etmesi gereken bir diğer nokta ise kullanacakları uygulamaların gizlilik politikasını ve topladığı verileri nasıl kullandığını anlamak. Çocuklar bu bilgilerden haberdar olmadığı için bu noktada veri gizliliğini koruma yükümlülüğü ebeveynin üstüne düşüyor.
Bu konuyla ilgili belki de en önemli nokta ise ebeveyn kontrolü uygulamalarının kullanılmasındaki şeffaflık.
Ebeveynler olarak eğer bu tarz bir uygulama kullanacaksanız çocuğunuza karşı bu konuda açık olmalısınız. Çocuğunuza uygulamayı kullandığınızı, bu uygulamanın nasıl çalıştığını, neleri gördüğünüzü açıklamanız lazım. Bunun yanında çocuğunuzun konuyla ilgili herhangi bir endişesi veya sorusu varsa onu dinlemelisiniz. Şeffaflığınızı koruyarak çocuğunuzun güvenini kırmaktan kaçınabilir ve onun kişisel alanına saygı duyabilirsiniz.
Kısacası kontrol uygulaması kullanacaksanız yapmanız gereken şey çocuğunuzu bu konuda açık ve net bir şekilde haberdar etmek. Eğer istemiyorsa onun alanına saygı duymalı, endişelerini iyi değerlendirmelisiniz.
Çocuğum internet / telefon bağımlısı, ne yapabilirim?
Eğer çocuğunuz kendisini boş bulduğu her an telefona, internete sarılıyorsa ve bundan şikayetçiyseniz öncelikle bunun ardında yatan sebebi, çocuğun motivasyonunu öğrenmelisiniz.
Çocuk telefon kullanınca veya bir oyuna girince beyninde ödül ve mutluluk hormonu olan dopamin salgılanıyor. Bu yüzden çocuk boş zamanı olduğunda hemen telefonu almayı arzuluyor. Çocuğu o anda zorla durdurmak yerine ona farklı dopamin kaynakları sunmak daha faydalı bir seçenek olacaktır.
Telefonu elinden almak yerine çocuğunuzu fiziksel aktivitelere, ailecek oynayabileceğiniz masa oyunlarına, sanata veya müziğe yönlendirebilirsiniz. Bunun yanında koyduğunuz kuralları uygulamakta taviz vermemelisiniz, bu sayede çocuğunuz teknoloji kullanımı konusundaki sınırlarınızı daha iyi anlayabilir ve yapması gerekenlere alışabilir.
Bunun yanında çocuğunuzun teknoloji kullanımında neler yaptığını da bilmeniz ve ona örnek olmanız gerekir. Çocuklar kendileri için neyin güvenli ve uygun olduğunu anlayamazlar. Kendilerini gözetleyip doğru sınırlar koymak konusunda yeteri kadar iyi olmadıkları için ebeveyn olarak bu sorumluluğu alarak ona doğru yolu göstermelisiniz. Çocuğun yaşına göre internet kullanmasını sağlamalısınız.
Bu durum sadece teknoloji kullanımı için değil, hayatın her alanı için geçerli – yemek saatleri, uyku saatleri, yiyecekleri yemekler, günlük rutinin diğer parçaları gibi. Her alanda hem sözlerinizle hem de eylemlerinizle çocuğunuza örnek olmalısınız. Bu konuyla ilgili detaylı bilgi için alışkanlık konusunda paylaştığımız bloga göz atın!
Telefonda veya bilgisayarda çok vakit geçirmenin zararları nelerdir?
Teknolojik cihazların aşırı kullanımı, çocuklarda sadece fiziksel veya sosyal değil, aynı zamanda bilişsel ve psikolojik bazı problemlere yol açabiliyor. Bunun en büyük örneği ise düşmekte olan ortalama odak süresi.
Common Sense Media tarafından yapılan bir araştırmaya göre 6-8 yaş arası çocukların odaklanma süresi ortalama 12 dakikaya düşüyor. Bu ortalama süre, 10 yıl önceki aynı kuşağın odaklanma süresinden daha düşük.
Nature dergisinden bir başka araştırma, bu araştırmaya göre teknolojinin aşırı kullanımı odaklanmayı, işleyen belleği ve beynin bilişsel kontrolünü olumsuz etkiliyor. Tüm bu etkiler çocukların günlük ve akademik yaşamlarında düşük performans göstermelerine neden olabilir.
Aşırı teknoloji kullanımı aynı zamanda fiziksel aktiviteyi azalttığı için denge sistemimize gereken fazladan destekten dolayı dikkat eksikliğine katkıda bulunabiliyor. Yani hiç aklımıza gelmeyen bir yön olsa da aşırı kullanımın sebep olduğu fiziksel zarar, psikolojiye de yansıyabiliyor.
Çocukların sağlıklı bir gelişim süreci için arkadaşlarıyla yüz yüze iletişim kurmaları, sosyal aktiviteler yapmaları şart. Çünkü insan, doğası gereği iletişim kurarken duruyor, karşısındakini gözlemliyor, kendisini açıklıyor. Fakat teknolojik aletlerle bu iletişim tamamen tek taraflı bir hâle gelmiş durumda – insan cihazdan tonla bilgi alıyor. Doğamız buna uygun değil.
Teknoloji kullanımı, çocuk gelişimi için vazgeçilmez olan yüz yüze iletişimin yerini tutamıyor. Bu sebeple ebeveynler, çocuklarının gelişimi için gereken şartları onlara sunmalı ve aşırı teknoloji kullanımını azaltmalı.
Novakid’le tanışın!
Eğer içeriğimizi beğendiyseniz çocuk gelişimiyle ilgili diğer bloglarımıza da göz atmanızı öneririz. Çocuğunuzun İngilizcesini geliştirmek için bir fırsat arıyorsanız da uzman öğretmenlerimizle, ezberci yöntemden uzak, eğlenceli bir şekilde sunduğumuz online canlı İngilizce derslerine göz atın – üstelik ilk deneme dersi ücretsiz!
